Başbakan geçtğimiz günlerde Şişli ve Şemdinli'de eğitim sorunlarının aynı olduğunu söylemişti.

 

Bu söylemi daha tazeliğini korurken bizim haber kanalımızdan “orijinal okul” haberi gündeme oturdu.

 

30.09.2007 tarihindeki 'Orjinal Köy Okulu' başlıklı haberimiz üzerine Yukarı Uluyol mezrası sakinleri hakkında Yüksekova Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmuş olup önceki gün Cumhuriyet Savcılığı'nın talimatı ile Aşağı Uluyol köyünde ikamet eden 6 şahıs hakkında 1739 Sayılı Milli Eğitim Kanununa aykırı hareket etmekten yasal işlem yapılmıştı.

 

Olay Nedir? Biraz Analiz etmeye çalışalım.

 

Köylerinde okul olmadığı için yıllardır dile getirdikleri okul istekleri yerine getirilemeyince, eski bir evi okula çevirerek başta eğitim yaşındaki çocuklar olmak üzere, eğitim yaşını aşmış ve ömründe okul yüzü görmemiş çocuklara okuma yazma öğretmeleri üzerine haberleşen bu durumdan kimler suçlu olacak tabii ki bunu mahkeme sonucunda göreceğiz. Mahkeme kararlarına saygımız sonsuz.

 

Olay haber niteliği taşıyor mu? Bence evet. 2007 Türkiye'sinde bu görüntüler çok iyi bir haberdir. Medyanın ilgisi de bunu doğruluyor.

 

Konuyla ilgili Hakkâri Valiliği'nden yapılan yazılı açıklamada sitemizde yayımlanan "Orijinal Köy Okulu" başlıklı haberle ilgili yapılan araştırma neticesinde, Yüksekova ilçesi Aşağı Uluyol köyüne bağlı Uluyol mezrasında bir şahsa ait eski bir meskenin köylüler tarafından okula dönüştürüldüğünün belirlendiği belirtildi.

 

Bu durum sanki Hakkari'de bir ilkmiş gibi hemen birilerinin olayın medyaya yansımasından rahatsız olduğunu görmekteyiz. Halbuki özellikle Şemdinli'de halen 10 civarında “oda okul” olduğunu bilmiyorlarsa buradan söylüyorum.Bu vatandaşın yaptığı bundan farklı bir şey değil. Adamlar bir oda düzenlemiş ve milli eğitime başvurmuş. İlçe milli eğitimde bunu İl'e yazmış muhtemelen Valilik'te bu bilgi vardır. Gereği yapılmamışsa ve bu köylülerin müracaatları olduğu halde "Talebiniz uygun görülmedi" diye bir cevap verilemezi miydi? Özellikle köy değil de mezralarda böyle okulların olduğunu ilimizin idarecileri bilmiyorsa bunun suçlusu kim?

 

Bunlara okul yapılamamışsa dahi taşıma sistemine alınamazlar mıydı?

 

Birilerinin koltuklarını sağlama almak için Valiliğe karşı “bilmiyorum, duymadım veya sorun yok” demesi ne zamana kadar sürecek?

 

Şemdinli ilçesinde Aşağı Kaylar Köyü Erikli, Sarıca ve Seçkin mezralarında halen vatandaşlar tarafından tahsis edilen evlerde yıllardır eğitim gördüğünü tüm yetkililer de biliyor. Özelikle öğrencilerin köylerine “Başbakanım Bize Okul Yapın” pankartlarını haber bile yaptık. Buna benzer Şemdinli"de ondan fazla mezra vardır. Bu durum resmi makamlarca bilinmesine rağmen henüz okul yapılmamış, vatandaşların misafir odası veya cami altı okul olarak kullanılıyor.

 

Bence yetkililer öncelikle kendi vicdanlarını sorgulamalıdır. Eğitim gibi kutsal bir görevi öncelikle biz veliler olmak üzere öğretmenler, idareciler ve mülki idareciler yavaş davranıp ne kadar günü kurtarmaya çalışıyoruz?

 

Gelelim yasal metinlere:

 

Bakınız gerek ülkemizin kanunları ve gerekirse uluslararası anlaşmalarda eğitim hakkı nasıl tanımlanmaktadır.

1-Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi)

MADDE 42.-Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.

Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.

İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır.

 

2- İlköğretim ve Eğitim Kanunu:

Madde 2 - İlköğretim, ilköğrenim kurumlarında verilir; öğrenim çağında bulunan kız ve erkek çocuklar için mecburi, Devlet okullarında parasızdır.
Madde 3-Mecburi ilköğretim çağı, 6 - 14 yaş grubundaki çocukları kapsar. Bu çağ çocuğun 5 yaşını bitirdiği yılın eylül ayı sonunda başlar, 14 yaşını bitirip 15 yaşına girdiği yılın, öğretim yılı sonunda biter.
Madde 4 - Türk vatandaşı kız ve erkek çocuklar ilköğrenimlerini resmi veya özel Türk ilköğretim okullarında yapmakla mükelleftir.
Madde 42 -İlköğretim kurumlarının açılma, kapanma ve öğretime ara verme zamanları Milli Eğitim Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Madde 46 - Her çocuk, mecburi ilköğrenim çağına girdiği öğretim yılı başında 3 üncü madde gereğince ilköğretim okuluna kayıt ve kabul edilir. Her veli yahut vasi veya aile başkanı, çocuğunu zamanında ilköğretim okuluna yazdırmakla yükümlüdür.

3-1739 Milli Eğitim Temel Kanunu

IV - Eğitim hakkı:

Madde 7 - İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır.

İlköğretim kurumlarından sonraki eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar.

V - Fırsat ve imkan eşitliği:

Madde 8 - Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır.

Madde 58 – (Değişik: 16/6/1983 - 2842/16 md.)

Türkiye'de ilköğretim okulu, lise veya dengi okullar, Milli Eğitim Bakanlığının izni olmaksızın açılamaz.

4-Çocuk hakları sözleşmesi

Madde 28: 1. Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli üzerinde tedricen gerçekleştirilmesi görüşüyle özellikle:

a) İlk öğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler;

e) Okullarda düzenli biçimde devamın sağlanması ve okulu terk etme oranlarının düşürülmesi için önlem alırlar.

5-İnsan hakları evrensel beyannamesi

Madde 26:  1.  Her şahsın öğrenim hakkı vardır. Öğrenim hiç olmazsa ilk ve temel safhalarında parasızdır. İlk öğretim mecburidir. Teknik ve mesleki öğretimden herkes istifade edebilmelidir.

6) 5237 Türk Ceza Kanunu

Kanuna aykırı eğitim kurumu

MADDE 263. - (1) Kanuna aykırı olarak eğitim kurumu açanlara, bunları çalıştıranlara ve bu kurumlarda kanuna aykırı olarak açıldığını bildiği halde öğretmenlik yapanlara, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.

Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlâli

MADDE 233. - (1) Aile hukukundan doğan bakım, eğitim veya destek olma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişi, şikâyet üzerine, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

 

EĞİTİM HAKKI

 

Eğitim ve öğretim insanların yaratılıştan sahip olduğu, en temel uğraş alanlarından birisidir. Eğitim ve öğretim dünya nimetlerinden faydalanmanın ötesinde insanın toplum içinde kendisine etkili ve eylemli bir yer bulabilmesinin de en önemli şartıdır. (1)

Sosyal devlet eğitim ve öğretimi devletin başta gelen ödevi sayar ve tüm vatandaşların eşit imkanlar içinde, bilime dayalı düşündüren, bilinçlendiren, yaratıcı, barışçı, laik ve demokratik eğitim görmesini sağlamaktır. Bu cümleden olmak üzere fırsat eşitliğini ve eğitimin toplumla bütünleşmesini sağlamak sosyal devletin görevleri arasındadır. Devletin eğitimi parasız yapması eğitim faaliyetlerinin planlanması, eğitim kurumlarını yurt çapına yayması mesleki ve teknik eğitime ağırlık verilmesi devletin başlıca görevleridir. (2)

1982 anayasası genel yapı olarak toplumu bireyin devleti de toplumun önünde tuttuğu için kutsal devlet anlayışına yer verdiği için batı demokrasilerinden ayrılmıştır. Batı demokrasilerinde kutsal olan devlet değil, insan hak ve özgürlükleridir.

ULUSLAR ARASI DÜZENLEMELER

A -İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

Bu konudaki ilk düzenlemeler 1948 tarihli Birleşmiş milletler İnsan hakları Evrensel Bildirisidir. Buna göre:"Herkes; vicdan, din ve düşünce özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, din veya kanaat değiştirme özgürlüğünü, dinini veya kanaatini tek başına veya topluca ve açık olarak veya özel olarak öğrenme, uygulama ve açıkça belirtme özgürlüğüne sahip olmayı gerektirir."(Madde 18) "Herkesin eğitim hakkı vardır. Eğitim hiç olmazsa temel eğitim evrelerinde parasızdır. Temel eğitim zorunludur. Mesleki ve teknik eğitimden herkes yararlanabilmelidir. Yüksek öğrenim yeteneklerine göre herkese açık olmalıdır."(madde 26)

B- Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi:

"Bedensel, zihinsel veya toplumsal bakımlardan güçlüğü bulunan çocuklara özel durumun gerektirdiği özel öğretim, eğitim ve özen sağlanacaktır"(Madde.51)

Eğitimi gibi aynı amaçla, çocuğa oyun oynaması ve eğlenmesi içinde tam fırsat verilecektir. Çocuğun bu hakkını tam kullanmasını sağlamak için toplum ve kamu yetkilileri çalışacaklardır. (Madde. 7)

Çocuk savsaklanma ve zulmün ve sömürünün her çeşidine karşı korunacaktır. Hiçbir şekilde ticaret konusu olamaz. Çocuk asgari bir yaştan önce herhangi bir işte çalıştırılamaz, hiçbir şekilde sağlığına ve eğitimine zarar verecek yada fiziksel, zihinsel ahlaki gelişimini durduracak herhangi bir uğraş yada iş de çalıştırılamaz.(Mad.9) (3)

C - BM Ekonomik Ve Sosyal Ve Kültürel Haklara İlişkin Sözleşme:

Bu sözleşmeye göre taraf devletler herkesin eğitim görme hakkına sahip olduğunu, ilk öğretimin herkes için zorunlu ve parasız olduğunu, orta öğretimin teknik ve mesleki eğitim dahil çeşitli biçimlerinin her önlem alınarak ücretsiz eğitimi yaygınlaştırması yolu ile herkese açık olması. Anne ve babaların devletçe konmuş yada onanmış belli eğitim ölçülerine uyan okulları seçme özgürlüğünün bulunması ve çocukların anne ve babaların kendi inançları doğrultusunda ahlak ve din eğitimi görmeyi sağlamayı belirtmiştir.(Mad.13). Bu sözleşmeyi Türkiye imzalamamıştır.

Unesco tarafından 14.12.1960 tarihli sözleşmeye göre herhangi bir kişi veya grup herhangi bir eğitim düzeyinde eğitim görmek hakkından yoksun bırakılamaz. Eğitim olanakları her kes için eşittir. Ayrı cinsten öğrenciler için ayrı eğitim sistemlerinin ve eş değerde eğitim sistemlerinin kurulması gerekmektedir. Öğrencilerin anne ve babalarının isteklerine göre isteklerine uygun din ve dil gereklerine göre ayrı eğitim sistem ve kurumlarının kurulması ve sürdürülmesi bir ayrımcılık olarak sayılamayacağını belirtmiştir.

D - Değişik Ülke Anayasaları:

İtalyan anayasasına göre:Eğitim en az 8 yıl zorunlu ve parasızdır. Yetenekli ve çalışkan öğrenciler imkanları olmasa bile yüksek öğrenim yaptırılır bu konuda eğitim bursu, yardımlar ve diğer önlemler alınır. (Mad.34)
Fransız anayasasına göre: Bölünmez laik ve demokratik cumhuriyette köken ırk ve din ayrımı gözetmeksizin bütün vatandaşların eşitliğini, devletin eğitim ve öğrenim olanaklarından herkesin eşit olarak yararlanmasını belirtmektedir.(4)

E - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi:

1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleki eğitim herkese açıktır. Yüksek öğrenim yeteneğe göre herkese eşit alarak sağlanır.(Madde 26)

*Herkes eğitim hakkına sahiptir. Herhangi bir nedenle engellenemez
* Eğitimde fertlerin ve ailelerin inanç ve düşünceleri gözetilir, çocuklara bu yönde eğitim verilir. Asla buna aykırı davranılamaz. Eğitim düzenlemelerinde toplumun, ana-babanın tercihleri önemlidir.
* Özel okullarda eğitim ve evde eğitim gelişmekte ve hatta desteklenmektedir.
* Eğitimde eşitlik esastır. Eşit şans verilmesi ve her seviyede yatay ve dikey geçiş imkanı sağlanması esastır.(5)

TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL İLKELERİ

A- Ulusal Düzenlemeler

Bu konudaki ilk düzenleme Anayasanın 42. Maddesidir. Bu madde eğitim hakkını tanımlarken aynı zamanda bu hakkın kullanım şeklini göstermekte ve sınırlarını ve yasakları ihtiva atmektedir.

 

Eğitim ve öğrenim hakkının düzenlenmesi ile ilgili olarak; Milli Eğitim Temel Kanunu, Yüksek Öğretim Kanunu,İlköğretim ve Eğitim Kanunu,Özel Eğitim Kurumları kanunu ... gibi yasal düzenlemeler mevcuttur. Bu konudaki temel yasalardan biride 430 sayılı " Tevhid-i Tedrisat" Kanunudur.
Ayrıca Anayasanın 130 ve 131. Maddelerinde yüksek öğretimin esasları düzenlenmiştir. Yine anayasanın24/4, 58,59. Maddeleri 62. Maddesi gibi temel hükümler sayılabilir.
Buna göre anayasal ilkeler şunlardır:

-Kimse, eğitim ve öğretim hakkından mahrum tutulamaz.
- Bu hakkın kapsamı kanunla tesbit edilir ve düzenlenir.
- Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, devletin gözetimi ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.
- Bu hakların kullanılması ve hürriyeti anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz.
- İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.
- Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı oldukları esaslar, devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir.
- Devlet maddi imkanlardan mahrum başarılı öğrencilerin öğrenimlerini sürdürebilmesi için gerekli yardımları yapar ve özel eğitime muhtaç kişiler için topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.
- Eğitim ve öğretim kuruluşlarında sadece bu faaliyetler yürütülür ve bu faaliyetler engellenemez.
- Türkçe"den başka bir dil Türk vatandaşlarını ana dil olarak öğretilemez yabancı dillerin eğitimi hususu kanunla düzenlenir.(6)

 

Yukarıda zikrettiğimiz milli eğitimle ilgili diğer kanunlarda anayasadaki bu ilkelerin değişik düzeylerde tekrarları mevcuttur. Eğitim hakkı ile ilgili olarak yukarıda uluslar arası ve ulusal yazılı metinleri sözleşmeleri ve yasal düzenlemeleri deklere etmiş bulunmaktayız buna göre Türk eğitim yapısı ile bu çerçeve içinde Türkiye'deki eğitim hak ve özgürlüklerinin uygulanmasını ve bu konuda mevcut çelişki ve ayrık durumları ve sapmaları kısaca aşağıda değerlendirilecektir.

B- Eğitim Hakkı Uygulaması ve Değerlendirme

Bilindiği gibi cumhuriyet kurulduğu zaman nüfusun büyük bir bölümüm okur-yazar değildir. (%90) Bilahare yapılan harf devrimi ile nüfusun tümü bu hale geldi cumhuriyet rejimi bu durumu düzeltmek için çok büyük bir atılım ve proje başlattı; bunun için Millet Mektepleri, halkevleri, köy enstitüleri, köy eğitmenleri ile büyük bir okuma yazma seferberliği gerçekleştirildi.

 

Ancak tüm bu çabalara rağmen bu konuda hala çok iyi bir seviyede olduğumuz söylenemez. Cumhuriyetin bu ilk yıllarında yapılan çabalardan sonra bu konuda esaslı bir atılım yapılamamıştır. Bu konularda yapılan tüm yasal düzenlemelere rağmen hala okullaşma olayı istenen seviyede değildir. Okur-yazarlık oranı doğu ve güneydoğu bölgesinde Türkiye ortalamasının çok altıdadır.

 

Ayrıca sosyal devlet anlayışı gereği eğitim imkanını toplumun gelir seviyesi düşük kesimlerine parasız olarak sağlanması gerekirken bu konudaki liberalleşme eğilimleri devlet okullarını fiili olarak paralı hale getirmekte yetersiz ve kalitesiz devlet okulları nedeniyle milyonlarca genç özel dershanelere para ödeyerek üniversiteyi kazanmak için uğraşı vermektedirler. Devlet fırsat eşitliği sağlama durumundan çok uzaktır.(7)

 

İlimiz eğitiminde önemli gelişmelerin olduğu muhakkaktır.Bunu inkar etmek mümkün değil.Okul,yurt yapımı,teknolojik donanım gibi.Yeterli değil ama,imkanlar ölçüsünde çok para harcandığı bir gerçek.Ancak;Eğitim adına herkesin iyi niyetli olduğu da muhakkak.Yukarıuluyol köyündeki Ahmetin,Fatmanın Hakkari"nin en çalışkan öğrencisi olma ihtimali yok mu?

 

Bu bilgiler ışığında şu soruları sormak lazım?

1-Görünen yer bir okul mudur?

2-Yapılan bir eğitim midir?

3-Ders veren kişi öğretmen midir, yetkili midir?

4-Evde çocuğuna eğitim verene öğretmen denir mi? Evinde baba ve anneler çocuğuna eğitim verebilir mi?Bu nasıl kontrol edilir?

5-Köylülerin toplanıp yaptıkları nedir?Amacı nedir?Okul yaptırmak mıdır? Medyatik olmak mı?

7-Büyük kızların okuma istekleri samimidir? Haklımıdırlar? Bu kızların eğitimi için neler yapılmıştır.Öğrenim çağı dışına çıkan kişiler için yasal olarak neler yapılması gerekir.

8-Mezrada mecburi öğrenim çağında kaç kişi vardır?Ne zaman tespit edilmiştir.Kim tespit etmiştir.Hangi alternatifler bu çocuklara ve velilere sunulmuştur.

9-Okul nerelere yapılır,şartları nelerdir,kim karar verir?Okul nasıl açılır,nasıl kapatılır?

10-Gazeteci bu haberi ne için yayınlamıştır?

11-Suç duyurusu yapılması doğrumudur?Acele edildi mi?

12-Kamu oyu yeterince aydınlatıldı mı?

13-Mezranın okul ve eğitimi ile ilgili şimdiye kadar neler yapılmıştır?

14-Yetkililer bu köyü ne kadar biliyorlar?

15-Mezradaki çocuklar için bu günlerde ne gibi bir çözüm düşünüldü?Bu çocuklar şu anda neredeler ne yapıyorlar?

16-İlimiz genelinde Mahalli tip toprak okul var mıdır,kaç tanedir,hangi şartlarda açılmıştır?

17-Bu haberden kimler zararlı çıkacaktır.Gazeteci mi,köylüler mi,öğrenciler mi?

18-Hakkâri"de kaç tane köy altı mezra ve yerleşim birimi vardır?

18-Bunların kaç tanesinde okul vardır?

19-Buradaki çocuklar için neler yapılmıştır?

20-Hakkâri kaç çocuk zorunlu eğitimden mahrumdur.Net sayı nedir?

21-Hakkari"de 5.sınıfı bitirip 6.sınıfa devam edemeyen kaç çocuk vardır?Bunlar için neler yapılmıştır.

22-Taşıma ve YİBO kapasiteleri ne durumdadır?

23-Hakkari"de ilköğretimde okullaşma oranı nedir?Derslik ortalamaları nedir?

24-Hakkari"de ilköğretimde kız ve erkek çocukların oranı nedir?

25-Hakkari"de çocuğunu okula göndermeyen kaç veli vardır? Neden göndermemektedirler? Yaptırımlar uygulandı mı?

26-Bu haberin etkileri ne olacaktır?

27-Yetkililerin duyarlılığını artırmak için,medyadan yardım almak doğru mudur?

28-Hakkari"de kaç çocuk yıl içinde örneğin aralık,mayıs aylarında okula kazandırılmıştır?

29-Tüm çocuklar için yeterli derslik var mıdır?

30-Hakkari"nin eğitim fotoğrafı nasıldır?

31-Çocuğa derslik,dersliğe öğretmen bulabiliyor muyuz?

32-Okul yapım ödenekleri yeterlimi?

33-İlimizde en fazla öğrenciye sahip olan yer Yüksekova"da 2 Yibo,Şemdinli"de 3 Yibo,Hakkari 5 Yibo,Çukurca"da 2 Yibo var. Bu orantı hakça mıdır?

34-Hakkari"de yılda 1 ilköğretim öğrencisine Devlet kaç YTL para harcamaktadır.

35-Hakkari"deki öğrencilerin okumaktan başka alternatifleri olmadığı bir gerçek midir?

36-Hakkari"de ilköğretim 1.sınıfa başlayan öğrencilerin kaç tanesi ilköğretimden,kaç tanesi liseden,kaç tanesi üniversiteden mezun olabiliyor?

37-Hakkari eğitimi için çok yönlü bir seferberlik yapılması gerekiyor mu?

38-Eğitim adına kaygı duymak nedir?Eğitimsiz öğretimsiz bıraktığımız öğrenciler için uykusuz gece geçiren var mı?

 

Tamamen iyi niyetli olarak; konuyu oraya buraya çekmeden, bu soruların cevabını çok ama çok merak ediyorum ve bekliyorum.

 

Cevapları hemen yayınlayacağım.

 

Kaynaklar:

(1) Muharrem Balcı, Ulusal Ve Uluslar Arası Hukukta İnsan Hakları Çerçevesinde Eğitim Ve Öğretim Hakkı,Yeni Türkiye, Sayı 98/22, s,1097
(2) İlker hasan duman ,insan haklarına saygılı devlet,s,217
(3) Mahmut Adem,Eğitim Hakkı, insan hakları Yıllığı,Cilt 10,11,s,140
(4) Mahmut Adem,a.g.m. s.140
(5) Beşir Atalay a.g.m. s,1095
(6) Anayasa madde

(7) Beşir Atalay, a.g.m.s,1094                        

Kaynak:Hamaza Yaman, Eğitmenim sitesi