Hakkari tehlike altında: Uzmanlar 7 üzeri deprem bekliyor

Maraş'ta 6 Şubat'ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen depremlerin ardından uzmanların sık sık deprem uyarısında bulunduğu Hakkari için endişe artıyor. Hakkari bölgesinin genelinde tarihte birçok büyük depremin gerçekleştiği belirtiliyor.
Türkiye Deprem Tehlike Haritası’na deprem fay zonları üzerinde yer alan iller arasında Hakkari de var. Yüksekova yerleşimi ve çevresi, Türkiye’nin büyük deprem üretebilecek önemli sismik boşluklarından birisi olarak kabul edilen Yüksekova-Şemdinli fay zonu içerisinde yer alıyor. Yüksekova-Şemdinli fay zonu, Başkale fayı, Bitlis-Zagros bindirme kuşağı ve Salmas (İran) fay zonunun yakınlarında yer alıyor.

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası'nın, "Hakkari’nin Depremselliği" konulu 4 Mayıs 2021 tarihli raporuna göre, Hakkari kent merkezi ile birlikte Şemdinli ilçe merkezi ve Hakkari’ye bağlı 45 belde veya köy doğrudan fay zonu üstüne oturuyor. Rapor, aynı zamanda, Hakkari kent merkezi ile birlikte çok sayıda köy yerleşim alanının tarihsel dönemde çok büyük depremlerle yüz yüze kaldığı gerçeğini de hatırlatıyor.  
Uzmanlar Hakkari'de 7 üzeri deprem bekliyor. Uzmanlar, ayrıca Hakkari’de konut kat sayısının dördü geçmemesi gerektiğini ifade ederek, şehir merkezinde dokuz katlı binaların inşa edildiğine ve bunların birçoğunun imar affı kapsamında ruhsatlandırıldığına dikkat çekiyorlar.

TMMOB Hakkari İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Evin Gezer, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası’nın 2021 yılında Hakkari’nin depremselliği üzerine yayınladığı raporun özelde Hakkari için hazırlandığını belirterek raporun tüm deprem bölgeleri için altlık olacak nitelikte olduğunu söyledi. Gezer, "Bu rapor bizlere mikro bölgeleme çalışmalarının ivedilikle başlaması gerektiğini gösteriyor. Bunun, daha önce kent ölçeğinde yapılmış uluslararası uygulama örnekleri baz alınarak yapılması gerekiyor. Daha önce yapılmış olan mikro bölgeleme çalışmaları var fakat Hakkari’de henüz böyle bir çalışmanın olduğunu gösteren herhangi bir çalışma yok. Bunların gözden geçirilmesi ve gerekli yerlerin revize edilmesi gerekiyor. Bu çalışmalar kapsamında diri fayların yerinin yerleşime uygunluk açısından hassas olarak uluslararası ölçütlere göre belirlenmesi, deprem üretme potansiyellerinin etüdü için üzerlerinde paleosismoloji çalışmalarının yapılması, paleosismoloji çalışması yapılan alanlarda ise herhangi bir tartışmaya sebebiyet vermemek adına düzenlenen raporların mümkünse bir heyetin incelemesine tabi tutulması gerekmektedir" dedi.

21. yüzyılda bir kentin tek bir köprüyle başka kentlere bağlanmasının çağdışı olduğunu vurgulayan Gezer, şöyle devam etti: "Hakkari’nin en büyük riski kente giriş çıkışların yapılabildiği tek yolun yaklaşık 40 yıl önce yapılan bir köprüyle sağlanması. Yaşanacak bir doğal afette insanların kaçabileceği o yolun işlevselliğini tamamen yitireceği aşikardır. Yolun bağlantı noktası olan Depin Köprüsü'nün yıkılması söz konusu olursa, Hakkari’de yaşayan insanlar kaderine terk edilecektir. Köprü konum itibariyle kentin aşağısında olduğundan, doğal bir afette gidilmesi gereken en son nokta olarak görülebilir. Bunun yanında 1. derece deprem bölgelerinde konut kat sayısı dördü geçmezken, şehir merkezinde dokuz katlı binaların bulunduğu ve bunların birçoğunun imar affı kapsamında ruhsatlandırıldığı bilinmektedir. Heyelan bölgesi olarak kabul edilen birçok alanın imara açılması, yapı stoğunun belirlenmemesi ve herhangi bir doğal afet durumunda eğitimli personelin yetersizliği olabilecek bir doğal afette Hakkari’nin karşı karşıya olduğu riskleri göstermektedir."

Gezer, 2021 yılında Karayolları'nın, Berçelan Yaylası’ndan geçecek ‘Alternatif Yol’ projesine başladığını fakat 2022 yılında ön etüt çalışmasını bitirdikten sonra devamını getirmediğini belirtti. "Yapılacak ve alınacak ilk önlem, bu projenin bir an önce devam etmesi ve ivedilikle bitirilmesidir" diyen Gezer, şunları söyledi: "Buna dair TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası'nın hazırladığı raporu 2021 yılında üst yazı olarak tüm kurumlara gönderdik. Fakat herhangi bir geri dönüş alınmadı. Yine Maraş depreminden sonra uzmanların yaptığı uyarıları dikkate alarak Hakkari’de bulunan 34 STK olarak ‘Hakkari’nin Depremselliği ve Acil Eylem Planı’ başlıklı bir toplantı gerçekleştirdik ve toplantı sonuç bildirgesini Hakkari Valiliği ve AFAD’a üst yazı olarak gönderdik. Yazılarımızın cevapsız kalması sonucu toplantı ve görüşme taleplerimize de olumlu ya da olumsuz herhangi bir cevap alamadık. Ve yaptığımız toplantıyı ve açıkladığımız toplantı sonuç bildirgesini Hakkari Valiliği ‘Hakkari halkını endişeye sürükleyen bazı kesimler’ diye suçlayıcı bir dille haberlerde hedef gösterdi. Haberin devamında da 34 STK olarak toplanıp ortaya koyduğumuz sonuç bildirgemizden alıntılar vardı."

İçişleri Bakanlığı'nın 2019’da yaptığı İl Afet Risk Planlaması (İRAP) 2021 yılı itibariyle Türkiye’nin 81 ilinde hazır hale getirildi. Hakkari’de en son 1 Mart 2023 tarihinde yapılan İRAP raporunun toplantıları ve alınacak önlemleri bir kısmı basınla paylaşıldı. 
Bu rapor sonucunda İRAP’ın uygulanma çalışmalarına dair herhangi bir çalışma yapılmadığına değinen Gezer, şöyle devam etti: "Hakkari için hazırlanan İRAP çalışmasını incelediğimizde birçok eksikliğin olduğunu görmekteyiz. Raporda belirtilen toplanma alanlarının (Biçer, Merzan, Sümbül, Dağgöl ve Keklikpınar mahalleleri), ‘heyelan risk alanı' (Biçer, Merzan, Sümbül, Dağgöl-Karayolları Sahası ve Keklikpınar-Otogar) olduğunu görüyoruz. Bu, raporun, işinin uzmanı insanlarla ortaklaşmaya gidilmeden yapıldığını göstermektedir.’’

Hakkari’nin birçok il gibi depreme hazırlıklı olmadığını belirten Gezer, "Tek bir köprüyle dışarıya bağlanan, dört bin adet imar affı dosyası olan, heyelan bölgelerinin toplanma alanı olarak seçildiği ve kurumların, STK’ların uyarılarını hiçbir şekilde dikkate almadığı bir kent depreme hazırlıklı olamaz. Bu ortaklaşmanın cevapsız kalmasını politik nedenlere bağlayanların bencillikleri yüzünden bir kent tehlike altında. Biz başta TMMOB Hakkari İl Koordinasyon Kurulu olarak Hakkari’de bulunan 34 STK ile birlikte yaşanabilecek bir afetin zararlarını minimize etmek adına her türlü ortaklaşmaya açığız diyoruz" dedi.