Bartın'dan Meclis'e işsizlik ve istihdam krizi hakkında soru önergesi

DEM Parti Hakkâri Milletvekili Öznur Bartın, Türkiye’de artan işsizlik ve çalışma hayatındaki yapısal sorunlara dikkat çekerek, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın yanıtlaması istemiyle TBMM’ye soru önergesi sundu.

Bartın, dar tanımlı işsizlik oranlarının gerçeği yansıtmadığını, geniş tanımlı işsizliğin ise %29,6’ya ulaştığını vurguladı. Kadın işsizliği %39,4'e çıkarken, işsizlerin büyük çoğunluğunun işsizlik ödeneğinden yararlanamadığını ifade etti.

TÜİK ve DİSK-AR verilerine göre geniş tanımlı işsiz sayısı 12 milyonu aşarken, Hakkâri gibi bölgelerde işsizlik oranları uzun süredir %20’lerin üzerinde seyrediyor.

Bartın, bölgesel eşitsizliklere karşı istihdam garantili projeler, KOBİ destekleri, teknik eğitim yatırımları ve yerel odaklı kamu yatırımları çağrısında bulundu. “Milyonlarca emekçi insani bir krizle karşı karşıya” diyen Bartın, acil ve kapsamlı önlemler alınması gerektiğini belirtti.

Bartın’ın önergesinde şu sorular yer aldı:

1. TÜİK’in Temmuz 2025 verileri ile DİSK-AR hesaplamalarındaki geniş tanımlı işsizlik farkını Bakanlık nasıl açıklamaktadır? Bu farkın temel istatistiksel ve kavramsal nedenleri nelerdir?

2. Geniş tanımlı işsiz sayısının son bir yılda 1,3 milyon artmasının başlıca nedenleri nelerdir? Bu artışta kayıt dışılık, çalışma saatlerindeki düşüş, sektörler arası daralma ve bölgesel yatırım eksikliği ne ölçüde rol oynamaktadır?

3. Geniş tanımlı işsizliğin artışı hangi bölge, yaş, cinsiyet ve eğitim gruplarında yoğunlaşmaktadır? Bakanlık, il/ilçe bazında ve kır/kent ayrımıyla son 12 aylık istihdam kayıplarını ve eksik istihdam verilerini tablo halinde paylaşabilir mi?

4. Geniş tanımlı kadın işsizliğinin %39,4 seviyesine çıkmasının özgül nedenleri nelerdir? Bakanlık, kadınların çalışma yaşamına kalıcı ve eşit katılımını sağlamak için önümüzdeki 12 ayda hangi somut tedbir paketlerini (bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması, güvenli esnek çalışma teşvikleri, işe dönüş destekleri, ücret destekleri vb.) uygulamayı planlamaktadır?

5. Genç işsizliği, özellikle genç kadın işsizliğiyle mücadelede Bakanlığın çıraklık, mesleki eğitim ve işe yerleştirme programlarının yerleştirme oranı ile 6 ve 12 aylık istihdam devamlılığı nedir, bu programlara ayrılan bütçe tutarı ne kadardır ve söz konusu programların hızlandırılması için hangi ek kaynaklar ve yöntemler öngörülmektedir?

6. Yaklaşık 2,4 milyon işsizin işsizlik ödeneğinden yararlanamaması konusunda Bakanlığın somut tespitleri nelerdir? 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda hak kazanma koşullarının genişletilmesi veya uygulamada esneklik sağlanması için hangi düzenlemeler planlanmaktadır?

7. Zamana bağlı eksik istihdam edilen emekçilerin oranını azaltmak için hangi sektörlerde ve hangi mekanizmalar (sübvansiyonlar, prim teşvikleri, tam zamanlı dönüş programları) uygulanacaktır? 0–6 aylık dönemde hangi somut teşvik paketleri devreye alınacaktır?

8. Çalışma yaşamındaki talep daralması ve yüksek enflasyon dikkate alındığında Bakanlık ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasında kurulmuş veya kurulacak koordinasyon mekanizmaları nelerdir? Bu mekanizmalar kısa vadede kaç kişiye istihdam yaratacak ve tahmini maliyeti ne olacaktır?

9. Kayıt dışı istihdam ve güvencesiz çalışma ile mücadelede Bakanlığın denetim stratejisi nasıl işlemektedir? İŞKUR ile SGK arasındaki veri eşleştirmesi ve saha denetimlerinden son 12 ayda hangi sonuçlar alınmıştır? Caydırıcılığı artırmak için hangi hukuki/idari adımlar planlanmaktadır?

10. Mevcut istihdam ve sosyal koruma politikalarının performansını ölçmek için Bakanlığın kullandığı temel göstergeler nelerdir? Bu göstergeler son üç yılda nasıl seyretmiştir? Politikaların bölge, cinsiyet, yaş ve eğitim bazındaki dağılım etkileri nedir?

11. Acil mevzuat müdahaleleri kapsamında Bakanlığın önceliklendirdiği üç yasal düzenleme veya uygulama değişikliği hangileridir? Her biri için beklenen istihdam etkisi, maliyeti ve önerilen uygulama takvimi (0–3 ay, 3–6 ay, 6–12 ay) nedir?

12. Bakanlık, geniş tanımlı işsizlik göstergelerinin (eksik istihdam, ümitsiz işsizler, potansiyel işgücü) düzenli yayımlanması konusunda bir standart belirlemeyi planlamakta mıdır? Planlıyorsa, bu standardın tanımları, hesaplama yöntemi ve yayın takvimi ne olacaktır?

13. Hakkâri özelinde, yıllardır %20’ler civarında seyreden işsizlik oranı ışığında; altyapı eksiklikleri, yatırım yetersizlikleri, kayıt dışılık, sınır ticareti ve göç etkileri ile eğitim-istihdam uyumsuzluğu hakkında Bakanlığın değerlendirmesi nedir? Hakkâri için 0–12 aylık hedeflerle hangi sektör odaklı istihdam programları planlanmaktadır?

14. Hakkâri ve benzeri yüksek işsizlik oranına sahip illerde acilen uygulanabilecek önlemler arasında kamu yatırımlarının yerel istihdama öncelik vermesi, istihdam garantili yerel programlar, KOBİ’ler için bölgesel istihdam sübvansiyonları ve güçlü yerel iş arama/hizmet merkezleri yer almaktadır. Bakanlık bu seçeneklerden hangilerini önermekte; her bir tedbir için öngörülen istihdam etkisi ve maliyet tahmini nedir?

15. Anayasal sosyal devlet yükümlülükleri çerçevesinde, işsizlik sigortası ve aktif işgücü programlarıyla yeterli gelir güvenliği sağlanamayan haneler için Bakanlık hangi tamamlayıcı sosyal koruma tedbirlerini önermektedir? Bu tedbirlerin hedeflemesi, finansmanı ve beklenen sosyal etkileri nelerdir?