ABD sonrası Taliban senaryoları

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve müttefikleri, 11 Eylül 2001'de El Kaide'nin Taliban yönetimine sığınırken düzenlediği ABD'ye yönelik terör saldırısından kısa bir süre sonra Afganistan'ı işgal etti.

İşgal, Taliban'ı birkaç hafta içinde iktidardan uzaklaştırdı ve Usame bin Ladin ile diğer üst düzey El Kaide liderlerini dağıttı.

ABD ve müttefikleri, onlarca yıllık savaşın ardından Afganistan'ı yeniden inşa etmek için Batı tarzı bir hükümete ve güvenlik güçlerine milyarlarca dolar yatırım yaparak iddialı bir kampanya başlattı.

Ama Taliban asla gitmedi.

Önümüzdeki yıllarda, ABD Irak'ta başka bir sorunlu savaşa odaklanırken ve Afgan hükümeti yolsuzluğa batarken, Taliban kırsalda ve komşu Pakistan'da yeniden bir araya geldi.

Son yıllarda, kırsal Afganistan'ın büyük bölümlerini ele geçirdiler ve Afgan güvenlik güçlerine neredeyse her gün saldırılar düzenlediler.

Trump'ın çekilme girişimi

Savaşı sona erdirmeye hevesli olan Trump yönetimi, Şubat 2020'de Taliban ile geri çekilmenin yolunu açan bir barış anlaşması imzaladı.

Başkan Joe Biden, son tarihi Mayıs'tan Ağustos'a uzattı ve Taliban'ın bu ayın başlarında ülke çapındaki hızlı saldırısına rağmen çekilmeye devam etti.

Şimdi Taliban, birkaç bin yerel savaşçının ve Afganistan'ın çökmüş güvenlik güçlerinin kalıntılarının onlara direnme sözü verdiği dağlık Panjshir eyaleti dışında tüm Afganistan'ı kontrol ediyor. Taliban, orada barışçıl bir çözüm aradıklarını söylüyor.

Dünya üzerindeki en yoksul ve savaştan en çok zarar gören uluslardan birini yönettiklerinden şimdi çok daha ciddi zorluklarla karşı karşıyalar.

Ekonomik kriz ve kuyruklar

Son günlerde Afganlar, Taliban'ın devralmasından önceki bir ekonomik kriz sebebiyle bankaların önünde sıraya girdiler.

Pazartesi günü havaalanında ateşlenen bir roket saldırısı da dahil olmak üzere İslam Devleti aşırılık yanlısı grubunun yerel yan kuruluşu (IŞiD-K) tarafından gerçekleştirilen bir dizi saldırı, Taliban'ın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını gösteriyor.

Perşembe günü, IŞİD'in bir havaalanı kapısına düzenlediği intihar saldırısında en az 169 Afgan ve 13 ABD askeri öldü. Aşırılık yanlısı grup, Taliban'dan çok daha radikal ve iki grup daha önce birbirleriyle savaştı.

Taliban, Afganistan'ın tekrar terör saldırıları için bir üs olarak kullanılmasını önleyeceklerini söylüyor ve bu muhtemelen yakında test edilecek bir taahhüt.

McKenzie, Taliban'ın hava ikmalini sağlamada "önemli ölçüde yardımcı" olduğunu, ancak önümüzdeki günlerde özellikle Kabil'i güvence altına almakta zorluk çekeceğini söyledi.

Hapisten çıkan IŞiD militanları

Taliban'ın IŞİD savaşçılarını hapishanelerden kurtardığını ve saflarını tahminen 2 bin'e çıkardığını söyledi.

Amerikalı general, "Artık ektiklerini biçebilecekler" dedi.

Birçok Afgan, ülkeyi 1996'dan 2001'e kadar sert bir İslam hukuku yorumuyla yöneten Taliban'dan korkuyor. O yıllarda televizyon ve müziği yasakladılar, kadınların okula gitmelerini veya ev dışında çalışmalarını yasakladılar ve halka açık infazlar gerçekleştirdiler.

Diplomatik olarak tanınacaklar ım? 

Pentagon Sözcüsü John Kirby Pazartesi sabahı verdiği brifingde, havaalanına başka bir saldırının hala muhtemel olup olmadığı sorulduğunda, "Tehdit akışı hala gerçek. Hala aktif ve çoğu durumda hala spesifik" dedi.

Askeri çıkışın yanı sıra ABD, tüm diplomatik temsilciliklerini geri çekiyor ve Taliban'ı Afganistan'ın hükümdarı olarak resmen tanıyıp tanımayacağı sorusunu açık bırakıyor.

Resmi askeri ve diplomatik "geri gidiş", ABD Dışişleri Bakanlığı yetkililerine göre, bazıları ayrılmak istemeyen ve diğerleri zaten ayrılmış olan Amerikalıların yanı sıra ABD için çalışan savunmasız Afganları geride bırakırken bile sona eriyor.

ABD'yi hangi sorunlarla bırakıyor? 

CNN International'ın deyimiyle "bu trajik biçimde tamamlanmamış iş", Biden'ın görevdeki ilk yılının ikinci yarısına girerken karşılaştığı daha geniş siyasi zorluğun bir parçası olacak.

Yıkıcı bir kasırga ABD'nin güneyini vururken ve Covid-19 salgını bir kez daha çekiş kazanırken, Biden ayrıca Afganistan'ın geri çekilmesinin muhasebeleştirilmesi çağrılarıyla karşı karşıya.

CNN'in analizine göre Biden'ın ayrılma kararı, Afganistan'dan kaynaklanan terör tehdidinin gerçekten ele alınıp alınmadığı ve ne kadar iyi ele alındığına dair sorularla gölgelenecek.

Psaki Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Başkan'ın ABD'nin Afganistan'la bazı angajmanlarını uzatma taahhüdünde bulunduğunu ve askeri komutanlarına IŞİD'in askerlerin ölümlerini ödemesini sağlamak için "hiçbir şeyden vazgeçmemeleri" gerektiğini söyledi.

Psaki, Beyaz Saray'a düzenlediği basın brifinginde, "Başkan'ın komutanlarına, Kabil havaalanındaki Amerikan askerlerinin ölümlerini IŞİD'in ödemesini sağlamak için her şeyden vazgeçmeleri gerektiğini açıkça belirttiğini söyleyebilirim" dedi.

CNN ile çalışan yerel bir gazeteciye konuşan öldürülenlerin bir akrabasına göre, Pazar günü havaalanına giden şüpheli bir bomba yüklü aracı hedef alan insansız hava aracı saldırısı, bir aileden altısı çocuk dokuz kişiyi öldürdü.

"Dünya için endişe kaynağı"

General Scott Miller, Haziran ayında Afganistan'ın liderliği uluslararası birlikler ayrıldığında birleşemezse "çok zor zamanlar" ile karşı karşıya kalabileceğini söylemişti. 

Afganistan'daki ABD liderliğindeki misyonun komutanından gelen uyarı, BM'nin Taliban'ın birçok bölgeyi ele geçirmesiyle "korkunç senaryolar" konusunda uyarmasından birkaç gün sonra geldi.

General Miller, nadir bir basın toplantısında, "Güvenlik durumu şu anda iyi değil" dedi.

"İç savaş, şu anda bulunduğu yörüngede devam ederse kesinlikle olası" diye ekleyen General, şunları söylemişti: "Bu, dünya için bir endişe kaynağı olmalı."