Covid-19 hastalığına neden olan SARS-CoV-2 korona virüsü, vücudumuza girmek için mukoza dediğimiz ıslak dokuları kullanıyor. Bu ıslak dokular ağız içi, burun içi ve göz kenarlarınızda mevcut. Elinize korona virüsü bulaştığı için enfekte olmazsınız. Elinizi sabunla yıkamadan ya da en az yüzde 70 alkol içeren bir dezenfektanla temizlemeden yüzünüze temas ettirdiğiniz için hastalığı kaparsınız.
Önerilen fiziksel mesafe miktarı 1,80-2 metre civarında. 1,5 metre sınır sayılır ve altına inilmemelidir. 1 metreyi asla sosyal mesafe kabul etmeyin. Dışarıda eldiven kullanımının yaygın olduğunu görüyoruz. Eldivenin dişe dokunur bir faydası yok. Çünkü elinizde eldiven olsa da olmasa da eğer kontamine yani virüs bulaşmış bir yüzeye dokunduktan sonra yüzünüze götürürseniz, hastalığı kaparsınız.
Maske ise, salgının son vardığı noktada dışarı çıkarken kesinlikle kullanmanız gereken bir koruyucu. 'Peki maske virüsten ne kadar korur?' sorusu çoğu kişinin aklında biliyoruz. Sokakta herkeste gördüğümüz basit kağıt ya da kumaş maskeler (büyüklüğü 60 ila 140 nanometre arasında değişen) yeni tip korona virüsü filtreleyemez. Ama virüsü taşıyan sıvı partikülleri tutabilir. Önemli olan da budur.
Tekrar kullanım konusunda ise; ideal olanı dışarıdan her dönüşte maskeyi bir poşete koyup, ağzını da sıkıca bağlayarak çöpe atmaktır. Ancak içinde bulunduğumuz günlerde maske temini zor olabiliyor ya da zaman alabiliyor. Bu durumda tekrar kullanmak zorunda kalacağınız maskelerin bakımı çok ama çok önemli. Öncelikle kullanıp eve döndüğünüzde, maskenin dış yüzeyine kayıtsız şartsız hasta insan muamelesi yapmanız gerekiyor.
Maskeniz kumaş ise her kullanımdan sonra sabun ya da deterjanla yıkamanız gerekiyor. Eğer kağıt ise, kullanımdan önce de sonra da mutlaka içine ve dışına en az yüzde 70 alkol solüsyonlu spreyi bol bol sıkın ve 5-10 dakika boyunca bekletin.
Maskeyle ilgili genel bir hatırlatma olarak; kullanılmış bir maskenin dış yüzeyine eliniz temas ederse, kesinlikle yüzünüze götürmeyin ve en kısa sürede ellerinizi sabunla ovarak 20 saniye boyunca yıkayın.
Virüsün yüzeylere göre yaşama süreleri ve alınacak önlemler ise şöyle: 1) Aerosoller (Havada asılı 5 mikrometreden küçük parçacılar) içinde: 3 saate kadar 2) Bakır yüzeylerde: 4 saate kadar 3) Karton üzerinde: 24 saate kadar 4) Plastik ve paslanmaz çelik üzerinde: 72 saate kadar
EVDEN ÇIKARKEN
Daire kapısının dış kolçağı Merdiven otomatiğinin düğmeleri Asansör kapı kolu (iç ve dış) Asansör kat butonları Apartman kapı otomatiği butonu Apartman kapı kolu (iç ve dış) Bütün bu yüzeylere bir kağıt mendil ile temas etmelisiniz.
Mümkünse asansörlere binmemeye çalışın ve merdivenleri tercih edin. Asansöre binmeniz gerekirse, düğmelere basmak için yanınızda bir kalem taşıyabilirsiniz. Kullandıktan sonra kalemi alkol bazlı ıslak mendil ya da dezenfektan ile temizleyip yerine koyabilirsiniz. Merdiven trabzanları ve duvarlar karşılaşacağınız diğer muhtemel kontamine yüzeyler. Merdivenlerden mümkün olduğunca hiçbir yere değmeden inip-çıkmaya çalışın.
DIŞARIDA
Dışarıya çıkarken maske ve siperlik ikilisini şiddetle tavsiye ederiz. Geçtiğimiz günlerde sokağa çıkma yasağı öncesinde yaşananlar ve yasak sonrası sokaklara fırlamak gibi kitlesel alışkanlıklar yüzünden, enfekte birey sayısında bir sıçrama bekleniyor. Tüm bu gelişmeleri göz önünde tutarak, bu dönemi etrafınız enfekte insanlarla doluymuş gibi geçirmeniz aynı zamanda sağlıklı kalarak geçirmeniz anlamına gelecektir.
ATM'DE
Gün boyunca yüzlerce kişinin parmaklarını dokundurduğu ATM tuşları ve ekranları çok yüksek ihtimalle kontaminedir. Kaleminizi tuşlara basarken kullanabilirsiniz. ATM'den ihtiyacınız kadar para çekmenizi, harcamalarınızı yaptıktan sonra geri kalan paranın tümünü tekrar hesaba yatırmanızı tavsiye ederiz. Yüzlerce hatta binlerce kişinin elinden geçmiş banknot ve metal paralar tam bir mobil virüs taşıyıcıdır. Cüzdanınıza yerleştirdiğiniz paralar cebinizde virüs taşımakla eşdeğerdir.
MARKETTE
Markette kredi/banka kartını kasiyere verdiniz. Kasiyerin ellerinde eldiven var ancak gün boyunca yüzlerce kredi kartı ve nakit paraya temas etmiş. Yani kasiyerin eldivenleri kontamine... Siz o kartı geri aldınız. Artık kartınız da kontamine... Kartı alkol ya da bir dezenfektan ile silmeden cüzdandaki yerine koydunuz. Artık o kart yuvası da kontamine... Plastikten yapılmış kartınızı 72 saate varan sürelerde o kart yuvasına her çıkarıp-sokmada tekrar kontamine olacak. Paketli bir ürün seçiyorsunuz. O paketli ürünlere yüzlerce kişi dokundu ve bazıları enfekte. Artık elleriniz kontamine...
O ürünleri ellerinizle incelediniz ve almaktan vazgeçtiniz. Elleriniz cebinizde marketi terk ettiniz. Artık cepleriniz de kontamine. Ellerinizi cebinize her sokup-çıkardığınızda elleriniz tekrar kontamine olacak. Ya da eldiven taktınız ama her yere rahatça dokunduğunuz eldivenli ellerinizi cebinize soktunuz. Elleriniz güvende. Ama cepleriniz artık kontamine... Bu yüzden, dışarı çıkıp eve her dönüşte kıyafetlerinizi çıkarıp makineye atın ve yıkayın ya da size özel bir kirli sepetine atın.
TOPLU TAŞIMA
Minibüsler için bunu söylememiz çok kolay değil ama bu günlerde boş metro, tramvay ve otobüslerde bir yerlere tutunmadan durabilmeniz mümkün. Kalabalık ise, gerekirse işinizi iptal edin ve binmeyin. Eğer boş ise, en yakın yolcuya 1,8-2 metre mesafe bırakarak bir köşede dikilebilirsiniz. Bu durumda da kalkış ve duruşlarda düşmemek için tutmaktan imtina ettiğiniz tutamaçlara giysilerinizle dayanacaksınız. Bu durumda giysiniz de kontamine oldu. Bunu da not alın. Tavsiyeyi yalnızca ayakta seyahat etmek üzerine kurduk çünkü oturursanız ve yanınıza birisi oturursa sosyal mesafeyi ortadan kaldırmış olursunuz. İneceğiniz durakta düğmeye basmak için yine kaleminizi kullanabilirsiniz.
İŞ YERİ
İş yerinize gitmek zorundaysanız ve ayrı bir odanız varsa, sosyal mesafe kendiliğinden oluşmuş demektir. Ama bu, riskin sıfır olduğu anlamında da gelmiyor. Odaya giren müşteri ya da ziyaretçinin gelene kadar nerelere temas ettiğini bilmediğiniz için ya eldiven takmasını sağlayın ya da hemen ellerini dezenfekte etmesini sağlayın. Her iki durumda da nerelere temas ettiğini izleyin. Eğer mümkünse ziyareti kısa kesmesini ya da ziyareti esnasında hiçbir yere temas etmemesini sağlayın. Temas ettiği yerleri ziyaret sonrası en az yüzde 60 alkol solüsyonu veya kolonya ile silin. Gün boyunca kullandığınız telefon, tablet, bilgisayar, yazıcı, tarayıcı, fotokopi vs. cihazları periyodik aralıklarla yüzde 70 alkol solüsyonu ya da yüzde 80 kolonya ile ıslatılmış ıslak mendille silin.
LAVABODA/TUVALETTE
Lavabo kapısı içeri açılıyorsa ayağınızla itebilirsiniz. Ama içeri veya dışarı bir kolçağı çevirerek açılabiliyorsa, asla çıplak elinizle dokunmayın. Bu, aslında salgın dönemi dışındaki zamanlar için de geçerlidir. İçeriden çıkan bireylerin bir kısmı elini sabunla yıkamamış ve o ellerle o kolçakları tutmuştur. Aynı senaryo içerideki kabin kapılarının kolçakları, kilitleri, tüm musluklar ve sabun otomatları için de geçerlidir. Hiçbirini çıplak elle tutmayın. Bir peçete ya da kağıt mendil kullanın. Lavabo genel kapısından çıkarken de o kağıt mendili kapattıktan sonra en yakın çöpe buruşturmadan atın. Buruştururken kontamine yüzeyi elinize temas edebilir.
EVE DÖNÜŞ
İşten, yürüyüşten, eczaneden veya marketten eve dönüyorsunuz. Apartman kapısına geldiniz. Mümkünse evdeki biri kapı otomatiğine bassın ve siz ayağınızla iterek açın. Evde kimse yoksa, anahtarınızı kullanmanız gerekecektir. Apartman kapısını anahtarınızla açtıktan sonra yine ayağınızla iterek açın kapıyı. Merdiven otomatları harekete duyarlı olanlardan değilse ışıkları açmak için yine anahtarınızın ucunu kullanın. Daire kapısına geldiğinizde ise ayakkabınızı önceden seyreltilmiş çamaşır suyuna basılarak ıslatılmış bir havlu ya da büyükçe bir bez paspasa silerek girin. Tabii evdeki diğer ayakkabıların tabanlarının zaten seyreltilmiş çamaşır suyu ile silindiğini farz ediyoruz. (Kaynak: Evrim Ağacı)