Van'da su hayat bulamıyor!

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, iki yılda bir hazırladığı Türkiye Çevre Sorunları Ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu'nu yayımlandı. Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin Ve Denetim Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri ve Bilgi Yönetimi Dairesi Başkanlığı Veri Değerlendirme Şube Müdürlüğü'nün hazırladığı 126 sayfalık raporda, Türkiye'deki çevre kirliliğine ilişkin önemli verilere yer verildi. Bakanlığın taşra teşkilatından elde ettiği bilgilere göre, çevre sorunlarının neler olduğuna genel olarak bakıldığında 32 ilde su kirliliğinin, 27 ilde hava kirliliğinin, 19 ilde atıkların, 2 ilde gürültü kirliliğinin, 1 ilde erozyonun öncelikli çevre sorunları olduğu tespiti yapıldı. Raporun en dikkat çeken başlığı ise "su" oldu. Bakanlığın hazırladığı raporda, su kirliliği birinci öncelikli çevre sorunu olarak Bingöl, Erzincan, Hakkari, Malatya, Dersim, Van tespit edildi. Su kirliliğin tespit edildiği yerlerin su ile özdeşleşen kentler olması dikkat çekerken, su kaynaklarının kirlenme nedenleri öncelik sırasına göre; evsel atıklar, katı atıklar ve zirai atıklar olarak belirlendi.

Van Gölü'ne 19 dereden atık akıtılıyor

Kirliliğin en dikkat çekici boyutlara ulaştığı kentlerden biri de Van olarak görülüyor. Van'da çevre mücadelesi yürüten DTK Ekoloji Komisyonu, Çevre Derneği (ÇEV-DER) ve EKO-GENÇ aktivistlerin hazırladığı rapor, Van'da su kirliliğin tehlike boyutlarına ulaştığı, evsel atıklar, katı atıklar ve zirai atıkların yanında suyun HES ve barajlarla da yok edildiği tespitinde bulundu. Çevrecilerin araştırmasına göre; fabrika atıkları başta olmak üzere atıkların yaklaşık 19 dereden herhangi bir arıtmaya tabi tutulmadan doğrudan Van Gölü'ne akıtılıyor. Van Gölü havzasında ve Van'da mevcut olan arıtma tesislerinin ise işlev göremez durumda olduğu tespitinin yapıldığı raporda, kirlilik oranının her gün daha da artığı ve Van Gölü'nün geleceği için acil eylem planının hazırlanması gerektiğinin altı çizildi. 

Atıklar beyaz köpüklere neden oluyor

Van-Erciş karayolunun 7. kilometresinde bulunan Organize Sanayi Bölgesi'ndeki bulunan fabrikaların hiç birinde arıtma tesisinin bulunmadığına dikkat çekilen raporda, faal durumda bulunan 20 fabrikanın yanı başından Van Gölü'ne akan Morali Deresi'nde esrarengiz beyaz köpüklerin oluştuğu belirtildi. Beyaz köpüklerin kaynağının inceleme sonuçlarını da aktaran raporda, YYÜ Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü'nün incelemesi sonuçlarına yer veriliyor. Raporda, Morali deresindeki beyaz köpüklerin nedeninin atıklardan kaynaklandığı, kirliliğin derede yaşam sürdüren balık, kurbağa ve kaplumbağa gibi canlıların yaşamlarını da tehdit ettiği kaydedildi. 

Kirliliğin diğer adı ise; HES ve barajlar

Türkiye 2000'e yakın HES projesi ile dünyada ilk sıradaki yerini alırken, HES'ten en büyük zararı görecek illerden bir tanesi ise de Van olacağı düşünülüyor. AKP hükümeti, Van ile Çatak, Bahçesaray, Çaldıran, Erciş ve Başkale ilçelerinde derelerin üzerine 3 baraj ve 32 Hidroelektrik Santrali (HES) yapmayı planlıyor. Projelerin hayat bulmasıyla hem tarih ve doğa tahrip edilecek, hem de büyük bir katliamın yaşandığı Zilan Deresi başta olmak üzere birçok yerleşim yeri sular altında kalacak. Çatak'ta 3 baraj, 13 HES, Bahçesaray'da 4, Başkale'de 4, Erciş'te 5, Çaldıran'da 1, Gürpınar'da 1, Gevaş'ta 1 ve merkez köylerde 3 HES yapılacak. Van'da su kirliliğine neden olan etmenlerden birinin de HES ve Güvenlik Barajlarının olduğunun altı çizilen raporda, HES ve barajlarla su kaynaklarının kurutulacağı, bölge halkını üretimden koparacağı tehlikesine işaret ediyor. Rapora göre, Çatak ilçe merkezine 22 kilometre uzaklıkta bulunan Guhor Bölgesi'nde yapılmasına karar verilen Çatak Narlı Barajı ve HES projesi, yerleşim yerlerini yok edeceği gibi halkın geçim kaynağı olan tarımı da bitirecek. Yine Çatak, Sortkin, Ziril, Sineber, Büyük, Dudan, Bidar, Şeyhdeğirmen ve Alakan dereleri üzerinde yapılacak 15 HES ile barajın, doğal güzelliğiyle bilinen ve fıstık ile ceviz ağaçlarının bulunduğu vadi sular altında kalacak ve bölge halkı üreticilikten kopacak. Erciş İlçesi'ne bağlı Zilan Bölgesi'nde, Ilıca (Germav) Köyü sınırları içinde akan derenin üzerinde yapılacak Ilıca HES'in doğaya verdiği tahribatın dışında, bölge halkının şifa verdiği inancıyla ziyaret ettiği ve konaklandığı kaplıcayı da etkileyecek.

HES'lerle Muradiye Şelalesi'nin de kuruyacağına dikkat çekilen rapora göre, Bahçesaray (Miks) İlçesi'nin ortasından geçen Miks Çayı'nın üzerine Beşik ve Tüğsüz adıyla yapılan HES'ler çayı kurutacak, bölgedeki su turizmini de yok edecek. 

Kara atıklar arsenikleşerek suyu içilmez kılıyor

Raporun bir diğer dikkat çeken hususu ise, çevre kirliliğinin yüksek olduğu yerlerde suyun arsenikleşme durumu oldu. Sağlık Bakanlığı'nın verilerinin ele alındığı rapora göre, belediyenin bazı mahallelere su sağlamak için açtığı 31 kuyudan 23'ünde arsenik oranı yüksek çıktığı, arsenik oranının 156 mikrogram olduğu tespiti yapıldı. Kara atıklarının toprağa karışması ile atıkların arseniğe dönüşerek suya karıştığının altı çizilen raporda, arseniğin yok olmasında yine çevre temizliğinin öneminin elzem olduğu vurgusu yapıldı.