Ömer El Beşir: Ekmek zammı ile devrilen diktatör

Savaş ve insan hakları ihlalleri ile tanımlanan 30 yıllık bir iktidar… Ağır uluslararası tecrit karşısında atılan bin takla… Ve tam da uluslararası baskının dinmeye başladığı bir dönemde ekonomik kriz nedeniyle devrilen bir lider…

Sudan’da 1989’daki kansız darbe ile iktidara gelen devlet başkanı Ömer el Beşir, hayat pahalılığına karşı aylardır devam eden kitlesel protestoların ardından koltuğunu bırakıyor. Eski bir asker olan Beşir, 2011’deki bölünmeden önce Afrika’nın en büyük ülkesi olan Sudan’ı demir yumrukla yönetti. Ülke içinde peş peşe krizleri atlattı;  Darfur’da savaş suçu işlediği gerekçesiyle Uluslararası Ceza Mahkemesi’nden çıkarılan tutuklama emrinden kaçmayı başardı; ABD’yle kurduğu karmaşık ilişkide son olarak İran karşıtı kampa geçince arayı iyice yumuşattı.

Fakat ‘manipülasyon ustası’ lakabını edindiği bu yılların ardından onu deviren şey, ekmek fiyatlarının üç katına çıktığı ekonomik kriz oldu. 19 Aralık’ta ekmek ve yakıt zammı açıklayan, protestoları olağanüstü hal ilan edip “Beni sandıkta devirin” diyerek bastırmaya çalışan Beşir, bir zamanlar kendisini iktidara getiren ordunun bu kez halktan yana tavır almasını engelleyemedi.

Etnik, dini ve kabilesel gerilimlerin dinmek bilmediği Sudan, Beşir’in iktidara el koyduğu yıllarda kuzey ile güney arasında 21 yıllık bir iç savaşın ortasındaydı. Beşir’in hükümeti 2005 yılında bu ihtilafı bir anlaşma ile sonlandırsa da, eş zamanlı olarak ülkenin batısındaki Darfur’da bir başka kriz patlak verecekti. Beşir Darfur’da, Arap olmayanlara yaptığı ağır baskıya tepki olarak karşılaştığı isyanda etnik temizlik yoluna gitmeyi seçti. Arap kabileleri silahlandırdı, Cancavid milislerini Afrikalı kabilelerin üzerine saldı. Yüz binlerce kişi yaşamını yitirdi. Darfur’da yaşananlar, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin insanlığa karşı suç işlediği gerekçesiyle Beşir hakkında tutuklama emri çıkarmasıyla sonuçlandı.

TÜRKİYE ZİYARETLERİ TEPKİ ÇEKMİŞTİ

Beşir uluslararası seyahat yasağı karşısında sıkışsa da, Mısır, Suudi Arabistan, Güney Afrika ve Türkiye’yi ziyaret ederek Batı’ya meydan okudu. 2008 ve 2017’de, ‘Darfur kasabı’ olarak anıldığı dönemde yaptığı Türkiye ziyaretleri de tepki çekmiş, AK Parti iktidarı Avrupa Birliği’ne “Sizi ilgilendirmez” mesajı vermişti…

SON YILLARDA ABD’YLE BUZLARI ERİTTİ

Sudan diktatörü, ülke içinde 2010 ve muhalefetin boykot ettiği 2015 seçimlerini kazandı. 2011’de petrol zengini Güney Sudan’ın bağımsızlığını engellemediği, 2016’da da İran’la ilişkileri kesip Suudi Arabistan’ın Yemen’deki savaşına destek verdiği için ABD yaptırımlarından da kurtuldu. Washington 2017’de, bir zamanlar El Kaide lideri Usame bin Ladin’le iş tutan, sonrasında ise CIA ve FBI ile ilişkiler kuran Beşir’e yaptırımları kaldırdı.

Beşir’in özel hayatı konusunda ise çok az şey biliniyor. 1944 yılında, o dönem Mısır Krallığı’nın parçası olan kuzey Sudan’da, çiftçi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Mısır ordusuna katılıp yükselirken, 1973’teki İsrail savaşında da savaştı. İlk eşi kuzeni, ikinci eşi ise ülkenin kuzeyinde bir savaş kahramanı olduğu belirtilen İbrahim Şemseddin’in dul eşi. Beşir’in çocuğu yok.