Esendere kan ağlıyor

Ömer Oğuz'un haberi

Bölgenin önemli bir ticaret hacmini oluşturan ve 23 Temmuz 2019 tarihinde A kategorisine alınmasına rağmen ticari anlamda herhangi bir gelişmenin yaşanmadığı Esendere Gümrük Kapısı’ndan ekmeğini çıkaran vatandaşlar adeta kan ağlıyor.

Yüksekovalılar başta olmak üzere bölgede ticaret ile uğraşanlar için önemli bir ekmek kapısı oluşturan Esendere Sınır Kapısında son olarak yurt dışı pullarının 15 TL’den 50 TL’ye çıkarılması ise bir kg çay ve pirinç ile evini geçindirmeye çalışan insanlar için adeta işkenceye dönüştü.

Son olarak sırtında bir torba ile Esendere Sınır Kapısından çıkan yaşlı bir adamın fotoğrafı sosyal medyada gündem oldu. İlçedeki iş adamları, esnaflar ve STK temsilcileri, fotoğrafı Yüksekova’nın son hali olarak yorumladı.

Yüksekova Haber Portalı’na konuşan esnaf, iş adamları ve STK temsilcilerinin görüşleri şöyle:

İş adamı Taner Baskın: Sayın Bakanım Laleli ve Aksaray esnafı bavul ile başladı. Şimdi tırlar ile gemiler ile çalışıyor. Siz de bu işin önünü açın lütfen. Bu halk bir bavulu hak etmiyor mu?

İş adamı Sami Akarsu: Geçen günlerde bölgemize ziyarete gelen Ticaret Bakanımız ve TOBB Başkanımız yaptıkları ziyaretlerinde önceliklerini resmî kurumlara vererek toplantıda iki mükellefimize söz hakkını çok görüp bölgedeki sorunları aktarmamıza müsaade etmediler. Sabah saat altıda uyanıp her gün 20 TL için İran’a gidip geri geldiklerinde çektikleri eziyet ve aldıkları hakaretleri bir araştırsınlar, İran’da 4 saat boyunca pasaport sırasında insan dışında her türlü muameleye maruz kaldıklarını bir görsünler. Kaldı ki yöneticilerimiz bunları yapacakları yerde 15 TL olan yurt dışı harç pullarını 50 TL’ye çıkararak gidiş gelişleri daha da zorlaştırmışlardır. Hâlihazırda sistem üzeri açık olan Yüksekova gümrüğünde ithalat yapabilmek için geçici depolama gümrük sahası veya antrepo gibi çalışmaların şu ana kadar bitirilmesi gerekirken hiçbir şekilde bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Kısacası bir mükellef olarak Gürbulak, Van ve bölgeye yakın diğer gümrük müdürlüklerinde çalışan insanlar gibi bizde bölgemizin faydaları çerçevesinde büyümek bölgemizi geliştirmek istiyoruz fakat Esendere Yüksekova arası yol çalışmaları yolların bozuk olmasından dolayı nakliye araçları bulamıyoruz. Esendere ve Sero gümrüklerindeki sorunlardan dolayı hiçbir nakliye arabası bu bölgeye gelmeye yanaşmıyor.

Eski Yüksekova Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Sabih Kayhan: Cumhuriyet tarihi boyunca devletin Doğu ve Güneydoğu Anadolu politikası milim şaşmadan süregelmektedir. Devlet zaman zaman pansuman amaçlı teşvikler vermesine rağmen bunlar hiçbir zaman kalıcı çözüm odaklı olmamıştır. Şu an Esendere, Kapıköy, Üzümlü, Derecik gibi sınır kapılarında ticari sayılabilecek hiçbir ürünün geçişine izin verilmediği gibi orada sınır boylarında yaşayan insanların günlük geçimlerini sağlayacak kadar temel gıda ürünlerine dahi izin verilmemektedir. Bölgenin ekonomik anlamda büyük sıkıntıda olması idarecilerimizin umurlarında olmamaktadır. Asıl önemli olanın böyle dar boğazların yaşandığı dönemlerde idarecilerin biraz esneklik göstermeleri, yoksa varlık zamanlarında bu esnekliğe zaten ihtiyaç duyulmaz. Bölgede faal olan sivil toplum örgütlerinin bir an evvel bir araya gelerek bir güç oluşturmaları ve bu gücü ekonomik sıkıntıda olan halkın refahına olacak şekilde politika üretmeleri kaçınılmazdır.

Aram Company LTD. ŞTİ Yönetim Kurulu Başkanı Servet Kevibeden: Esendere Sınır Kapısı bölgenin en büyük geçim kapısıdır. Bölgenin hali göz önünde, bu halk derin yıkımlar yaşamış bir halktır. Acı gerçekleri bir bir yaşamaya devam ediyoruz. Hala bile bu fotoğraf bir çaresizliği gösterdi. Esendere Gümrüğünde iki yüze yakın memur görevli var ve bunlar sanki özenle seçilmiş. 1 kilo çay, 3 kilo şeker 3-4 kilo pirinç, bir kaç kilo sebze getiren insanlara sırf eziyet etmek için seçilmiş bu durumdur. Ben şahsen bir ithalat ve ihracatçı olarak aynı zamanda ticaret odası yönetim kurulda yer alan biri olarak gittiğim her makamda bu sorunu dile getiriyorum. Lakin sonuç aynı, çünkü memurlar devlet zırhının arkasına sığınmış her kötülüğü bu halka mubah görüyorlar. Eskiden bir ülkeye sattığımız eşyaya, ürüne birkaç memur bakıyordu şu an bütün memurlar ayrı ayrı bakıyor ve hepsi kendini en üst rütbeli olarak tanıtıyor. Her zorluğu önümüze seriyorlar. Benim temennim bütün sivil toplum örgütleri, bir araya gelip bu halk için bir şeyler yapmalıdır. Formüller üretmeli, Batı’dan yatırımlar çekmeli, İran tarafıyla halkla ilgili çözümler üretmelidir. Herkesin elini taşın altına koyması lazımdır.

Eski Yüksekova Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Salih Özdemir: Gördüğüm fotoğraf gerçekten içler acısı. Burdan Yüksekova halkının ne kadar geçim sıkıntısı çektiğinin göstergesidir. Esendere bir zaman sadece Yüksekova'nın değil, Van'dan Elazığ'a kadar bölgenin birçok kentini besleyen bir kapıydı. Maalesef bir takım talihsizlikler yaşandı. 2014 yılından beridir sınır kapımızdan istediğimiz kadar yararlanamıyoruz. Şu an dar gelirli vatandaşların bir bavul kadar mal getirebileceği şekle dönüşmüştür. Geçtiğimiz günlerde kapımızı ziyaret eden Bakanımıza bu durumu aktardık. Fakat bir türlü anlatamadık kendisine ya da anlamak istemediler. Sayın Bakan'a bu insanlar tüccar olmadığını, geçim derdinde olan vatandaşlar olduğunu izah ettik. Bir an önce yetkililerin harekete geçmesi gerekiyor. İlçedeki STK'ların bir araya gelip tek vücut halinde çalışma başlatıp sürekli açıklamalar yapmaları gerekiyor. 2016 yılından beridir Yüksekova'da herhangi bir güvenlik sorunu yok. Fakat bunun arkasında bir sürü boşluk vardır. Yüksekova'da ticaret durmuş durumdadır, ticaret bitmiş haldedir. Buradan yetkililere sesleniyorum. Bir an önce sınır kapımıza yönelik bir çalışma başlatılması gerekiyor. Gümrük Bakanlığımızdan şunu istiyoruz, en azından bir bagaj seviyesinde mal getirip götürümü olsun. Örneğin bir arabanın bagajı 200 kg alıyorsa, o seviyeye kadar meyvesini, sebzesini getirsin. Buradan o tarafa bir şeyler götürsün. İnsanlar az da olsun günün masrafını çıkarsın.”

Berşan LPG İç ve Dış Ticaret LTD. ŞTİ. Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Doğan: Sınır Ticareti kapsamında yapılan ithalat ve ihracat rejimine konu mallara kısıtlama uygulanmadan serbest olması veya ürün çeşidinin daha geniş tutulması ticaretin tabana yaygınlaştırılmasını sağlanması gerekmektedir. Sınır ticareti uygulaması Hakkâri ili ve ilçeleri üzerinde ticaret ve ekonomik yaşamı şekillendirecek kadar etkin olamamış, genele yayılamamıştır. Bununla birlikte ekonomi üzerindeki olumlu etkisi özellikle tüketici halk üzerinde gözlemlenebilmektedir. Şu an mevcut durumda sınır ticaretinin istihdama olan katkısı da yok denecek düzeydedir. Yürürlükte bulunan Sınır Ticareti Merkezi Karar ve Tebliği’nde yapılacak değişikliklerin il ve ilçelerinin ekonomisinin hızlı kalkınmasına, bürokratik teferruatlardan arındırılmış kalıcı bir şekilde tekrar düzenlenmesi gerekmektedir. Esendere Gümrük Müdürlüğünde de özel fatura ile işlem yapma yetkisi verilmelidir. Böylece bölgede, ekonomik anlamda piyasalara bir canlılık gelir ve yaşanan ekonomik krizin etkileri en aza indirgenmiş olur. Esendere Sınır Kapısında günü birlik İran’a gidip sadece ve sadece kendi geçimi için getirmiş olduğu gıda ürünleri (sebze ve meyve v.b) Esendere Gümrük Müdürlüğü memurlarınca ellerinden alınmakta ve sözde depolara atılmaktadır, bu haksız ve uygunsuz uygulamaya bir an evvel son verilmelidir.

Yüksekova Esnaf ve Sanatkârılar Odası Başkanı Vedat Çoğaç: Esendere Sınır Kapısı, Hakkâri’nin bacası tütmeyen fabrikası olarak bilinir. Öylesine dura kalmış ve yasalar içinde unutulmuş, gelen gidenin açılışını yaptığı deney sınır kapısı gibi. Gerçekçi olmalı, sınır kapısı her ne kadar “A” kategorisi sınıfına alınmış olsa da hala eski alışkanlığından sıyrılamamış bir durumdadır. Bir dönem yolcu beraberi işlemle birçok insanın gelir kapısı olma yolundayken, birden bire kısıtlamalar, cezalar, müfettiş incelemeleri derken dibe vurdu. İnsanların almış olduğu otomobiller, kurduğu şirketler, ellerinde kaldı ve icralar ile karşı karşıya kaldılar. Bu son fotoğrafta, bu gidişatın fotoğrafıdır ve Hakkâri gerçeğidir. Daha 15 gün önce, Ticaret ve Sanayi Odası başkanlığında bir toplantı alan Ticaret Bakanı, bu sınır kapısının normale dönmesine vesile olamamış ve söz konusu fotoğrafın çekilmesine engel olamamıştır.