7 soruda: Brunson için karar günü

Tutukluluğu nedeniyle ABD ile Türkiye arasında kriz sebebine dönüşen pastör Andrew Brunson’ın davası bugün başlıyor.

Brunson’a ‘hem Fethullah Gülen Cemaati hem de PKK adına ajanlık yaptığı’ suçlaması yönetiliyor.

Peki ABD-Türkiye arasında ‘gerginliğe’ neden olan Brunson kimdi? Rahip nasıl tutuklandı? Gerilim nasıl başladı? Brunson davası hakkında bilinmesi gerekenler neler?

1) RAHİP BRUNSON NASIL TUTUKLANDI?

Rahip Brunson, İzmir’de ev hapsinde tutuluyor.

Türkiye’de 20 yılı aşkın süredir yaşayan Rahip Brunson ve eşi Norine Brunson 2016 yılında süresiz oturma izni için İçişleri Bakanlığı’na başvurdu. Bakanlık, Brunson’In başvurusuna, “kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından uygun değil” yanıtını verdi ve geri çevirdi. Ekim 2016’da İzmir Alsancak Polis Karakolu’na çağrılan Brunson çifti, sınır dışı edilmek üzere gözaltına alındı. Eşi Norine Brunson, 13 gün sonra serbest bırakıldı. Rahip Brunson sınır dışı edilmeyi beklerken, Aralık 2016’da ‘FETÖ’ye üye olmak’ suçlamasıyla tutuklandı.

2) RAHİP NEYLE SUÇLANIYOR?

Ev hapsinde tutulan Brunson’a casusluk suçlaması da yöneltildi.

Sınır dışı edilmek üzere gözaltına alınan Brunson’ın ifadesindeki suçlamalara dava sürecine kadar yenileri eklendi. Rahibe, “Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasi veya askeri casusluk amacıyla temin etmek”, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek”, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” ve “Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamaları yöneltildi. İddianamede, “hem Fethullah Gülen Cemaati hem de PKK adına suç işlediği” suçlamaları da yer aldı.

Brunson için, “örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlediği” gerekçesiyle 15 yıla kadar, “devletin gizli kalması gereken bilgileri siyasal veya askeri casusluk amacıyla temin etmek” suçlamasından 20 yıla kadar hapis cezası istendi. Brunson’ın tutukluluğu 25 Temmuz’da ev hapsine çevrildi.

3) GERİLİM NASIL BAŞLADI?

ABD-Türkiye krizi vizelerin karşılıklı olarak askıya alınmasının ardından, hat safhaya ulaştı. Kriz iki ülke tarihinde görülmemiş yaptırımlara neden oldu. ABD Başkanı Trump’ın, “ABD, büyük bir Hıristiyan, aile babası ve muhteşem bir insan olan Papaz Andrew Brunson’ın uzun süreli tutukluğu nedeniyle Türkiye’ye geniş yaptırımlar uygulayacak. Bu masum inanç adamı derhal serbest bırakılmalı!” açıklamasının hemen ardından, Washington İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’e yaptırım uygulama kararı aldı. Yaptırım kararının gerekçesi olarak, ‘Türkiye’de ev hapsinde bulunan ABD vatandaşı Pastör Andrew Brunson’ın serbest bırakılmaması’ gösterildi.

ABD Başkanı Trump ‘Bu masum inanç adamı derhal serbest bırakılmalı’ çağrısı yaptı.

4) ABD HANGİ YAPTIRIMLARI DEVREYE SOKTU?

Beyaz Saray’ın tepkisi iki bakana yönelik yaptırımlarla da kesilmedi. Rahip Brunson’ın tutukluluğunun ev hapsine çevrilmesi krizi dindirmeye yetmedi. Rahibin tutukluluğu ABD Kongresine taşındı. ABD Senatosu, daha önce komisyondan geçen Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarında yaptırım uygulanmasına ilişkin kararı Genel Kurul’da onayladı. Senatonun kararının ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan, “800 milyon dolar ödemişiz, uluslararası bir ahlak, hukuk var. Ben bu işin onların arzu ettiği gibi olacağını zannetmiyorum ve bunun Sayın Trump’tan döneceğine inanıyorum” açıklamasını yaptı. Ancak Trump karara imza attı.

Vizelerin askıya alınmasıyla başlayan krizi 2 Türk bakana yaptırım uygulama kararıyla devam etti.

5) DOLAR NASIL YÜKSELİŞE GEÇTİ, MERKEZ BANKASI NE YAPTI?

Rahip Andrew Brunson’ın cezasının ev hapsine dönmesinin ardından gerileyen dolar, ABD’den gelen yeni yaptırım açıklamaları ve Türkiye’nin yanıtları ile yeniden yükselişe geçti. Dolar, Ağustos ayında 7.21 seviyesine kadar yükselirken, Avro ise 8.10’un üzerini gördü. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan döviz kurlarında yaşanan artışı“Ekonomik savaşı kaybetmeyeceğiz” diye açıkladı ve ekledi: Dolar molar bizim yollarımızı kesmez! Temmuz ayında Merkez Bankası’nın politika faizini yüzde 17,75’te sabit tutmasının ardından TL, Dolar karşısında değer kaybetti. Kurdaki yükselişin kredi krizine dönüşmesi halinde, Türkiye’nin yıllar sonra yeniden Uluslararası Para Fonu (IMF) ile masaya oturacağı iddia edildi.

Dolar, Ağustos ayında 7.21 TL’yi görerek, hızla değer kaybetti.

6) ‘BRUNSON VE EBRU ÖZKAN TAKAS İDDİASI’ NASIL ORTAYA ÇIKTI?

İki ülke arasındaki gerilim, Washington Post gazetesi’nin “Türkiye ile ABD arasındaki pastör Andrew Brunson krizinin perde arkasında ‘takas anlaşması’nın yattığı” iddiası krizi yeni bir boyuta taşıdı. Habere göre, Trump ile Erdoğan arasındaki ‘takas’ anlaşması, 11-12 Temmuz tarihleri arasında Brüksel’deki NATO zirvesinde yapıldı. Brunson’ın serbest kalması karşılığında ABD Başkanı Trump da İsrail’de tutuklu bulunan Türkiye vatandaşı Ebru Özkan’ın Türkiye’ye dönmesi için aracı olduğu öne sürüldü. Reuters’a konuşan ve ismi verilmeyen “üst düzey bir Türk yetkili” ise iddiayı “tamamen asılsız” diyerek yalanladı.

ABD-Türkiye krizine İsrail de katıldı. Türkiye vatandaşı Ebru Özkan’ın takas anlaşmasıyla serbest kaldığı iddia edildi.

7) RAHİP SERBEST KALACAK MI?

Türkiye ve ABD arasında yeni bir krize neden olan davanın duruşması bugün görülüyor. Kulislere yansıyan iddialara göre, rahibin bugün bırakılması bekleniyor. Ancak serbest bırakılıp yurtdışına çıkış yasağı getirilebileceğini ve ABD ile krizin bir süre daha devam edebileceğini öne sürenler de var. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın 26 Eylül’de BM’de ayaküstü bir görüşme gerçekleştirmesinin davanın seyrini nasıl etkileyeceği ise merak konusu.