Ülkemizde bugün Kürt halkının bilinçlenmesini ve ulusal duyarlılığa erişmesini istemeyenler var. Bu sebeple de bunlar, ulusal bilinçlenmeye yönelik anlatımları sabote etmek ve çarpıtmak için ellerinden geleni yapıyorlar. Oysa Allah korkusuna sahip ve vicdan sahibi her birey, bu anlatılanlardan ders çıkararak empati kurar. Biz de bu amaçla yazımızda özellikle üç karakter ve üç durumu tahlil etmeye çalışarak yazımızı bitireceğiz.

Aytmatov’un Gün Olur Asra Bedel romanında en önemli karakterlerden biri şüphesiz Yedigey’dir. Çünkü romanda hatırlamalarla ve geri dönüşlerle anlatılanlar; diğer karakterlerin özellikleri genellikle Yedigey’in varlığında ortaya çıkıyor. Bu sebeple de Yedigey, romanın yansıtıcı karakteridir. İyice yaşlanmış, saçı-sakalı ağarmış Yedigey dinine ve geleneklerine bağlıdır. İnandığı değerler için mücadele etmekten çekinmeyen bir karakterdir. Bu itibarla da Yedigey, klasik Kazak-Kırgız kimliğini muhafaza etmeye çalışan biridir ve rejimin uyguladığı asimilasyon politikalarını içine sindirememiştir. Ki romanda milli kültür konusunda duyarlı olan Abutalip’i sorgulayan KGB görevlisine cesaretini toplayarak “Sen diyorsun ki düşmanca yazılar yazmış. Bunu anlayamıyorum. Anıların dostu düşmanı olur mu? Benim bildiğim geçmişte olan, şimdi olmayan şeylerin olduğu hatırlanmasıdır anılar. Sen demek istiyorsun ki, insan geçmişindeki iyi anıları hatırlasın, kötü olayları hatırlamasın. Nasıl olur bu? İnsan bir düş görürse bunu hatırlar. Peki bu korkulu bir düşse, başkalarının hoşuna gitmeyecekse, onu hatırlamasın mı? (s. 227)” diye çıkışacaktır. Aytmatov da bir söyleşisinde Yedigey için “Ülkesinin ve halkının başına gelmiş olan korkunç çileyi çektikten sonra gerçek bir insan oldu” diyerek onu anlatır. Fakat çektiği çilelere rağmen milli değerlerini bilen ve bu uğurda mücadele eden Yedigey’in bilgi eksikliği, bu mücadelenin etkili olmasını engellemektedir.

Romanda karşımıza çıkan diğer önemli bir karakter olan Abutalip ulusal bilince sahip ve bu sebeple de halkının türkülerini, destanlarını ve masallarını derlemeye çalışan biridir. Bunu yapmasının en önemli sebebi de rejimin gerçek yüzünü fark etmesidir. Ali İhsan Kolcu “Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı” eserinde Abutalip’i “Milletperverdir; milletinin hafızasının güçlü olması gerektiğinin şuûrundadır. Bu yüzden milli hafızanın temel unsurları olan geçmişe ait bütün sözlü ve yazılı metinleri toplamaya çalışır. Teslimiyetçi değil mücadelecidir. O, gelecek kuşakların kendi milli kültürleriyle yetişmesi için müsait olmayan şartlarda çalışan bir gönül eridir. O, rejim tarafından çeşitli bahanelerle ortadan kaldırılan Kırgız ve diğer Türk boylarına ait aydın tipinin sembolüdür (s. 294)” sözleriyle anlatır. Abutalip’in temel derdi, kültürünü muhafaza edip yazarak geleceği de kurtarmaktır. 

Romanda özellikle üzerinde durulması gereken karakter şüphesiz Sabitcan’dır. Aytmatov romanda tarihi mankurt efsanesini anlatırken aynı zamanda Sabitcan gibi bir karakteri bize sunarak günümüzün çağdaş mankurtlarını göstermek istemiştir. Romandan anladığımıza göre Sabitcan; küçük yaşlardan itibaren rejimin yatılı okullarında rejimin ideolojisi ve terbiyesiyle yetiştirilmiş, kültür bombardımanıyla geleneklerine düşman hale getirilmiş çağdaş bir mankurttur. Romanda Yedigey bunu “O okullarda, o enstitülerde ne öğrenmişti bu adam? Belki onu işte böyle bir adam, bir Sabitcan olsun diye eğitmişlerdi (s. 426)” sözleriyle sorgular. Aytmatov’un da böyle biri hakkındaki düşüncelerini romanda geçen “Birçok şey öğrenmişti ama, yine de beş para etmezdi, hiçbir işe yaramazdı (s. 186)” ifadelerinden anlıyoruz. Bir ölçüde Sabitcan, mankurtlaşmayı-köleleşmeyi bilinçli olarak seçmiştir diyebiliriz. Çünkü mankurtlaşmak karşılığında makam-mevki sahibi olacak ve güzel bir hayat sürecektir.  Bu sebeple de Sabitcan, menfaat karşılığında ulusal benliğini sisteme teslim etmeye hazırdır. Ki Sabitcan etrafındakilere de sisteme direnmemek gerektiğini telkin eder. Romanda gelecekte insanların tek bir merkezden nasıl yönetileceğini, robot-insanların nasıl olacağını anlatarak haklılığını göstermeye çalışır.

MANKURTLAŞTIRMA BİÇİMLERİ

İlk yazımızda Nayman genci Colaman’ın ilkel metotlarla mankurtlaştırılmasını işledik. Burada köklerinden koparılan bir fert vardı, dolayısıyla burada bireyin mankurtlaştırılması söz konusuydu. Colaman’ın kafasına sarılan deve derisi de asimilasyonun metodudur. İkinci yazımızda önce romanın ana karakterleri arasında geçen olayları verdik. Burada Kazak-Kırgızlar için kutsal bir anlam taşıyan Ana-Beyit mezarlığının sistem tarafından tel örgülerle çevrildiğini gördük. Sarı-Özbek bozkırındaki halkın kendi yurtlarında yabancılaştırılmaya çalışıldığını anladık orada.Bu yüzden mankurtlaştırılan Kazak Tansıkbayev’in onları mezarlığa bırakmaması üzerine Adilbay “Ne zamandan beri yabancı olduk kendi toprağımızda?(s. 405)” diyerek isyan edecektir. Peki neden bu Ana-Beyit mezarlığı bu kadar önemli? Çünkü orada özünden uzaklaştırılan mankurt oğlu Colaman’ı özüne döndürmek isteyen Nayman Ana yatmaktadır. Dolayısıyla Ana-Beyit mezarlığı, o halkın hafızası ve kimliğiydi. Ama rejim, uzay çalışmaları bahanesiyle etrafını tel örgülerle çevirmiştir. Bu tel örgüler, Colaman’ın kafasına geçirilen deve derisini sembolize etmektedir. İşte bununla da toplumun mankurtlaştırılması amaçlanmıştır.

İkinci yazımızda Rusya-ABD tarafından ortak yapılan bir uzay projesinden de bahsettik. Uzaya gönderilen astronotların Orman Göğsü gezegenine gitmeleri ve orada yaşayanların savaş, para gibi kavramlardan uzak olduklarını; dünyadaki sorunlara çözüm bulabileceklerini bildirmeleri üzerine Rusya-ABD tarafından dünyanın etrafına manyetik bir kalkanın yerleştirildiğini anlattık. Burada ise bireyin ve toplumun mankurtlaştırılmasının da ötesinde evrensel bir mankurtlaştırmanın olduğunu görüyoruz. Ki bu iki güç, inşa edecekleri yeni dünya düzeninde her şeyi kontrol etmeyi planlamaktadırlar. Bu yüzden de Orman Gögüslüleri, kendi iktidarları için bir tehlike olarak algılamışlardır. Dünyanın etrafına yerleştirilen bu manyetik kalkan, Colaman’ın kafasına geçirilen deve derisidir; Ana-Beyit mezarlığının etrafına örülen tel örgülerdir.

Sonuç olarak ufkumuzu açan böyle eserler bize verdikleri için Aytmatov gibi düşünürlere sonsuz kere teşekkür etmeliyiz. Çünkü geçmişin mankurtları; bugünün mankürtlerini yaratmakta ve baskı-şiddet ve inkar-imha devam etmekte. Bugün bazıları OHAL ilan edilsin diye yırtınıyorlar; intikam çığlıkları atıyorlar. Mankurtlaştırma çabalarını modern usullerle yapmaya çalışıyorlar. Ana-Beyit mezarlığını tel örgülerle çevreleyen zihniyet bugün Kürt coğrafyasını OHAL tel örgüsüyle çevrelemeye çalıştıklarını bilmiyorlar mı?

Bilmiyorlar mı ki insanlık onuru yenilmez!