Nijerya’nın teknolojik gelişim çabası fonlarla ilerliyor

Nijerya’da bulunan tüm girişimciler, ülkedeki istikrarsız enerji kaynakları, verimsiz internet altyapısı ve dalgalı para birimi nedeniyle ortaya çıkan yüksek işletme maliyetleriyle karşı karşıya. Nijerya’nın teknoloji alanındaki yeni girişimleri, Lagos’un sömürge döneminin –birçok işletmenin bulunduğu- Yaba mahallesini “Yabacon Vadisi” takma adıyla ülkeye kazandıran, genç ama gelişen bir teknoloji sahnesine dönüştürdü.

Ne var ki, bu yeni girişimleri desteklemek için gerekli olan ekosistem, fiziksel altyapı zorluklarına ek olarak, yatırımcılar ve girişimciler gibi olgunlaşmak zorundaydı. Yalnızca üç yıl içinde nüfusunun ABD’yi aşması ve 2050 yılına dek 400 milyon kişiye ulaşması beklenen bir ülkede, bir sonraki “tek boynuzlu atı” (1 milyar dolar değerinde bir girişim hayalini) inşa etme fırsatından bahsediyoruz.

DEVASA BİR NÜFUS YENİ FIRSATLAR YARATIYOR

Girişim sermayesi şirketi Ventures Platform’un kurucu ortağı olan Kola Aina “Nijerya’nın nüfusu ikiye katlanıyor,” diyor. “Afrika’nın sorunlarını hükümetler ya da hibeler çözmeyecek. Değişimin ölçeğini ve kapsamını girişimciler yönlendirecek.”

Şimdi Afrika odaklı yatırımcılardan oluşan bir topluluk, yeterli sağlık hizmeti, eğitim ve daha sağlıklı gıda tedarikine dair artan talebi karşılamaya yönelik girişimleri desteklemek amacıyla, gereken mali desteği yaratmak için çalışıyor.

Lagos’un ilk girişim sermayesi fonlarından biri olan Echo VC’nin kurucusu Eghosa Omoigui, “Sahra-altı Afrika’da gerçek bir risk sermayesini, şirketlerin gerçekten risk aldığını henüz göremedik,” diyor. “(Özel sermaye sahibi) girişimciler şirketler kurmak istediler.”

Kısmen de olsa, daha küçük girişimler, ilk günlerinde genişlemek yolunda gereken kaynaklara erişmek için bir mücadele verdiler. Yatırım şirketleri, artık büyük yatırımcıların yeni girişimlere daha büyük miktarlarda sermaye tahsisini rahatça gerçekleştirebileceği bir noktaya ulaşmak amacıyla, yeni yollar inşa etmeye çalışıyorlar.

Lagos’ta bulunan Passion Incubator’ün kurucularından Olufunbi Falayi, “Pazara erişim, paraya erişim kadar önemli. Güçlü olan yanımız, kuruluş aşamasındaki şirketlerle çalışmak ve daha sonra yatırımcıları yakınlarında bulunan şirketlerle ilişkilendirmek,” diyor.

ÇOĞU ŞİRKET BİRKAÇ İŞ BİRDEN YAPIYOR

Nijeryalı girişimciler pahalı bağlantı ve enerji üretim maliyetlerinin üstesinden gelebilmek ve ortak ek maliyetleri azaltmak için çoğunlukla birkaç farklı iş yapıyorlar. Falayi, “Ekosistemin her parçasında var olmak istiyoruz,” diyor. Henüz yeni kurulan işlere fon sağlamak ve rehberlik yapmasının yanı sıra, Passion bir danışmanlık şirketi ve ortak çalışma alanı işletmecisi.

En aktif yatırımcılardan bir kısmı, tomurcuklanan bir girişimin en erken aşamalarını finanse etmeye, başlangıç aşamasındaki kurucular üzerinden iş sahalarını gözlemlemeye ve hatta kuruluş öncesi aşamaya odaklanıyor. Denetimin boyutları Silikon Vadisi’yle kıyaslandığında nispeten küçük ama büyük bir etkiye sahip.

Teknoloji yatırım fonu Microtraction’ın ortağı olan Yele Bademosi, kendisini “kurumsal bir yatırımcı” olarak nitelendiriyor ve “Bu riski üstlenerek, yeni girişimcilere basınla ilişki, müşteri edinme ve diğer yatırımcılara erişim imkânı sunan ilk onay damgasını veriyoruz,” diyor. “Fonun girişimciler için bir planlama aşaması var ve 15.000 Dolar’lık ilk çekler yazılacak ve ardından daha sonraki bir aşamada ek olarak 50.000 Dolar’lık (öz kaynağa dönüşen) takas edilebilir bir senet hazırlanacak.”

Fon daha şimdiden başarıya ulaşmış durumda; daha önce Lagos merkezli bir çevrimiçi ödeme platformu olan Paystack’e bir yatırım gerçekleştirmişti. Bademosi, Microtraction’ın şu anda, yeni başlayan işletmelere herhangi bir öz kaynak göstermeleri gerekmeden 5.000 Dolar’lık bağış yapabileceği bir model üzerinde çalıştıklarını ifade ediyor.

TOPLUMUN YOKSUL KESİMLERİ ÖN PLANDA

Gerçekleşen sermaye akışı, Nijeryalı girişimcilerin sağlık hizmetleri gibi temel ihtiyaçlarda yaşanan acil ihtiyaçları gidermesi için bazı fırsatlar yarattı. Özel dijital malzemeler üreten Olubrain Technologies’in kurucusu Nosa Igbinedion, başarıya ulaşan girişimlerin toplumun yoksul kesimine hizmet sağlayan işletmeler olduğunu söylüyor.

Bazılarıysa, daha fazla Nijeryalı girişim küresel yatırımcılardan sermaye çekecek oranda büyüdükçe, teknoloji sahnesinde rehberlik yapan şirketlerin netice olarak ülke dışına yönelmesinden endişe duyuyor. Yatırımcıların belirttiği kadarıyla, teknoloji fonlarının yüzde 80’i offshore (düşük vergilendirme uygulayan ülkelerdeki) hesaplarda bulunuyor; zira Nijerya’nın para biriminde yaşanan istikrarsızlıklar gibi etkenler söz konusu. Bu ise, doğal olarak, ülkede yaratılan gelirin yeniden yatırıma dönüşmesi becerisine ilişkin endişeleri artırıyor.

Lagos merkezli Greentree Yatırım Şirketi’nden Abas Idaresit “Eğer (teknolojiniz) yabancı sermaye tarafından inşa edilmişse, gelecekte kazancınızı yetersiz bulma ve gerçek ihtiyaçlara yerel çözümler geliştirmeme gibi bir tehlike söz konusu olabilir. Teknolojiye sahip olan, buna kimin erişebileceğini de belirler,” diyor.

Echo VC şirketinden Omoigui, “Küresel yatırımcılar Nijerya’daki girişim fırsatlarıyla ilgilenmese dahi, teknoloji odaklı çözümler Nijerya’da yaşamsal etkilere sahip olabilir,” diyor.

“Eksik olan şey, bunun acil bir durum olduğu hissiyatı,” diyor. Nijerya’da bir ekosistem inşa etmek “gerçekten zor”, “ama bu, yapmak için doğduğumuz şey.”

*Makalenin aslı Ozy sitesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)