Mustafa Balbay kararı neden değişti?

Anayasa Mahkemesi (AYM) tutuklu milletvekili Gülser Yıldırım’ın bireysel başvurusunu ret gerekçesini açıkladı. Oy birliğiyle verilen 43 sayfalık gerekçeli kararda “milletvekilliği tutuklamaya engel teşkil etmez” denildi.

4 yıl önce tutuklu milletvekili Mustafa Balbay’ın tahliyesine yol açan kararda uzun tutukluluğun etkili olduğunun altı çizilen gerekçede Gülser Yıldırım’ın dokunulmazlıkları kaldıran Anayasa değişikliğinden sonra tutuklandığına dikkat çekildi, isnat edilen suçların ağırlığı düşünüldüğünde tutuklama tedbiri de ölçülü bulundu.

Gerekçeli kararda dikkat çeken bölümler şöyle:

Anayasa Mahkemesi, bugüne kadar bir milletvekilinin milletvekili olarak görev yaptığı sırada tutuklanmasının hukuki olmadığı yönünde herhangi bir karar vermemiştir. Tutuklandığı tarihte akademisyen ve tıp doktoru olup sonradan milletvekili seçilen Mehmet Haberal ve tutuklandığında gazeteci olup sonradan milletvekili olan Mustafa Balbay başvurularında başvurucuların kuvvetli suç şüphesi ve tutuklanma nedenleri bulunmadığı halde özgürlüklerinden mahkum bırakıldıkları -tutuklamanın hukuki olmadığı- iddiaları açıkça dayanaktan yoksun bulunmuş ve başvuru bu yönde dayanaktan yoksun bulunmuştur.

AYM SADECE UZUN TUTUKLULUK KARARI VERDİ: AYM, milletvekillerinin tutukluluğuyla ilgili daha önce verdiği kararlarda seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarıyla bağlantılı olarak sadece tutukluluğun makul süreyi aştığına ilişkin şikayetleri incelemiştir. Tutuklulukla ilgili, tutuklanan kişinin milletvekili olması durumunda bunun kişi hürriyeti ve güvenliğinin yanı sıra yasama faaliyetine katılmaması sonucunda kamu yararı da dikkate alınmıştır. Balbay, Haberal kararında kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği sonucuna varılırken seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarının kullanılmasından kaynaklanan yararla birlikte tutukluluğun süresi de dikkate alındı. Haberal da bu süre 4 yıl 3 ay 22 gün, Balbay’da 4 yıl 5 ay, Sarıyıldız da 4 yıl 6 ay 15 gün, Ayhan’da 3 yıl 2 ay 26 gün ve Yıldırım da 3 yıl 10 ay 5 gündü.

MİLLETVEKİLLİĞİ TUTUKLAMAYA ENGEL DEĞİL: Yasama dokunulmazlığına istisna getirildiği veya bu dokunulmazlığın kaldırıldığı durumlarda milletvekilinin tutuklanamayacağına ilişkin anayasal kural bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesi de milletvekilinin tutuklanamayacağına dair bir değerlendirme yapmamıştır. Dolayısıyla milletvekilliği, başlı başına tutuklamaya engel teşkil etmemektedir. AİHM’in de otomotikman bunun ölçüsüz olduğuna dair kararı bulunmamaktadır. Daha önce Sakık başvurusunda AİHM tutuklamanın hukuki olmadığı iddiasını reddetmiştir.

DOKUNULMAZLIK KALKTI, TUTUKLAMA GELDİ: Anayasanın 83. maddesi uyarınca yasama dokunulmazlığından yararlanıldığı sürede tutuklama tedbiri uygulanmadı. Başvurucu değişiklik yürürlüğe girdikten 5 ay sonra tutuklandı.

SUÇLAMALAR AĞIR, TUTUKLAMA ÖLÇÜLÜ: İsnat edilen suçlar (Silahlı terör örgütü üyeliği ve halkı suç işlemeye alenen tahrik) için öngörülen yaptırım ağırlığını ve işin niteliğini de göz önünde tutarak milletvekili olan başvurucu hakkında uygulanan tutuklama tedbirinin ölçülü olduğu ve adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağı sonucuna varmasının keyfi ve temelsiz olduğu söylenemez.

UÇ ŞÜPHESİ İÇİN İNANDIRICI DELİLLER VAR: Tutuklamanın hukuki olmadığı iddiası incelendiğinde başvurucunun suç işlemiş olabileceğinden şüphelenilmesi için inandırıcı delillerin bulunduğu ve ayrıca olayda tutuklama nedenlerinin mevcut olduğu ve tutuklamanın ölçülü olduğunun söylenebileceği sonucuna varılmıştır. Bu kapsamda değerlendirildiğinde başvurucunun yalnızca ifade özgürlüğü ile seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları kapsamında kalan eylemleri nedeniyle soruşturmaya maruz kaldığı ve tutuklandığı iddiası yönünden farklı bir sonuca varılmasını gerekli kılan bir durum bulunmamaktadır. (Duvar)