İşçi Başı Volkan Akın: İşçi çalışır ‘dayı’ kazanır

Soma'da 301 madencinin hayatını kaybettiği Soma Holding’e ait maden ocağında “Çavuş” olarak tanımlanan işçi başı Volkan Akın, ‘Dayıbaşı’ denilen taşeron sistemini ve madencilerin çalışma şartlarını anlattı. Madende asıl parayı ‘Dayı’nın kazandığını belirten Akın, bsir dayının işçi üzerinden aylık 50 bin liraya kadar kazanabildiğini söyledi.

‘Kömür Şirketi’ maskesi

Madende çalışmaya başlama sürecinin ilk olarak taşeronlardan geçtiğine vurgu yapan Volkan Akın, “Taşeronun götürmediği hiçbir işçi madende çalışamaz” dedi. Akın, “İşveren şirketiyle bağlantısı olan taşeronlar işçileri bulur. Bu insanların Manisa, Soma ve birçok ilçede ofisleri vardır. Bu ofisler ‘kömür şirketi’ ofisi adı altında işlek yerlerde açılır. Şirket, taşerona ‘bana işçi getir’ der. Taşeronlar da köyleri gezer, madende iş olduğunu söyleyip çalışmak isteyen işçileri önce kendisi seçer. Seçtiği işçileri şirketin işçi almakla sorumlu yetkilisine götürür. Şirket görevlisi bu kişiler arasından seçim yapar. İşçilere ‘Gidin sağlık raporu, akciğer ve kan testi yaptırın’ talimatı verir. Bu testleri yaptıran işçiler tecrübeye bakmadan madende işe alınır” dedi.

2 saatlik eğitim yetiyor!

‘Çavuş’ Akın, seçilen işçilerin ilk olarak maden bölgesinde 2 gün yer üstünde eğitime tabi tutulduğunu anlatarak, “İşçi sabah saatlerinde eğitim için maden bölgesine gider. Saatlerce bekler. Eğitim veren mühendis canı isteyince gelir ve teknik bazı konuları en fazla iki saat anlatıp gider. Daha sonra işçiye 35 soruluk bir test yapılır. Bu testin yapılma amacı da ‘Biz gerekli eğitimi verdik’ diye sorumluluktan kurtulmaktır. Mühendisler ‘Eğitim gördü’ notuyla bu testi işçinin dosyasına koyar. 3. gün işçiler yeraltına alınır ve madende çalışmaya başlar” dedi.

Ayda 50 bin lirayı nasıl alır?

Taşeronların akıl almaz paraları nasıl kazandığını da anlatan Akın, “Paranın en fazlasını şirketle arası iyi olan taşeron alır. Taşeron da şirketle arasını iyi çalışan işçi getirerek iyi tutar. ‘Dayıbaşı’ denilen bu taşeronlar, getirdiği işçinin iyi çalışmasına bağlı olarak aylık 50 bin TL’ye kadar para kazanabiliyor. Prim sistemi mevcut olduğundan hangi işçi daha çok kömür çıkarırsa o kadar fazla kazanır. Az çalışan işçi asla prim almaz. Sürekli işçi giriş çıkışları yaşandığı için de şirketler için taşeronlar, işçilerden çok daha kıymetlidir. Taşeron sürekli kazanıyor. Çünkü madenlerde daima işçiye ihtiyaç duyuluyor. Taşeron bir ay işçi getirmese de çalışan işçileri üzerinden para alır. Başçavuş’tan işçiye kadar herkesin maaşı sabittir” dedi.

Kara Şanzıman düzeni deniyor

İşçilerin çalışma şartları ve sistemi de anlatan Akın, madendeki çalışma sisteminin adının teknolojik açıdan geri kalındığı için “kara şanzıman” olduğunu dile getirdi. Akın, “Türkiye dışındaki birçok ülkede son teknoloji aletlerle bu iş yapılır. Ancak bizdeki sistem geri kalmıştır. Bu yüzden ‘kara şanzıman’ tanımı kullanılır. İşçi sivriç, gelvere, tokmak, kazma ve kürek kullanır. Yemeklerini sefertasında evlerinden getiriler. Şirket hiçbir şekilde işçilere yemek vermez. Yemek yeme süresi ise yarım saattir” diye konuştu.

İşçiler maskeyi kullan(a)maz!

Çok tartışılan oksijen maskeleriyle ilgili gerçeği de anlatan Akın, “İşçiler madene girerken baretini, eldivenini takar. Kemerini bağlar ve fenerini alır. Kemere oksijen maskesi de bağlıdır. Bir risk olması halinde bu maskeyi kullanması lazım. Ancak işçiler bu maskenin nasıl kullanılacağını bile bilmiyor. Çünkü maske sadece işe alınmadan önce göstermelik olarak işçiye mühendis tarafından gösterilir. Maske zaten tek kullanımlıktır. Açıldımı bir daha kullanılamaz. Bu yüzden de her işçiye tek tek maskenin nasıl kullanılacağı gösterilmiyor. 700 işçi tek tek maske denerse 700 maske kullanılmış olur. Bu da şirketi zarara sokar. Eğer maske işçi tarafından bir şekilde kullanılırsa ve şirket maskenin risk dışında kullanıldığını tespit ederse işçiden 200 TL kesiyor. Dolayısıyla risk anında bile işçi maskeyi kullanmaktan çekinir” dedi.

Çavuşların kırbacı eksik!

BAaşçavuşluktan başlayıp en alt işçi sınıfına inen sitemle ilgili de konuşan Akın, şunları kaydetti: “Başçavuş her yerden sorumludur. Emniyetsiz yerlerin tamirini ve işçilerin görev dağılımını yapar. Çavuş, maden içinde işçilere daha çok iş yaptırmakla görevlidir. Yani elinde bir tek kırbacı eksik olan kişi çavuştur. Bu kişiler çok acımasızdır. İşçilerin daha çok çalışmalarını sağlar. Ustalar, maden içinde delik açmak ve bulunduğu yerin denetimini yapmakla görevlidir. Yedek denilenler ise usta ne diyorsa onu yapar ve diğer işçileri yönlendirir. Başçavuşun maaşı 2200, çavuşun 2000, ustanın 1800, yedeğin 1450 ve işçinin de 1100’dür.”

Önce üretim sonra emniyet

Ocaklara kart ile giriş yapıldığını anlatan Akın, “Eğer kartınızı okutmadan girerseniz o gün çalışmamış sayılırsınız. İşçilerin tamamı sigortalıdır. Şayet hasta iseniz veya bir yeriniz kırıldı şirket asla para ödemez. Sadece aldığınız sağlık raporundan dolayı devletin ödediği parayı alabilirsiniz. Sendika temsilcileri ise işçinin hiçbir hakkını korumaz. Şirket ile iş birliği yapar ve maden ocağının olduğu bölgedeki ofislerinde tüm gün otururlar. Eğer bir işçi çok şikayette bulunursa da işten atılır. Zaten taşeronlar hemen çıkartılan işçinin yerine yenisini bulur. Kısacası önce üretim sonra emniyet” diye konuştu.STAR